بزرگنمايي:

پیام آذری- پدر، مادر، خانواده، آرزو، مدسه و آینده همه واژه های مجهولی برای او هستند؛ او یاد گرفته با طلوع خورشید کیسه به دست دوره بیفتد؛ کوچه به کوچه، چهارراه به چهاراه تا کاسبی کند؛ به هر رهگذری التماس کند تا چیزی از او بخرد و بعد اسکناس ها را مچاله کرده و به جیب بگذارد؛ او محکوم است به بزرگسالی و حتی کودکی خود را نیز نمی بیند.

روزی نیست در خیابان‌ها و چهارراه ها و جلوی مغازه ها دختران و پسران کوچکی بسته آدامس به دست جلوی هر عابری را نگیرند؛ التماس می کنند تا چند بسته آدامس از آنها بخرند؛ به محض خرید یک عدد می گوید که «پیش پای شما چند بسته فروختم پنج هزار تومان، شما کم می خرید تورا خدا چند بسته دیگر» و دوستش می گوید «از من هم بخر.» با خریدن بسته های آدامس از شوق بالا و پایین می پرند، دورت حلقه می زنند و انتظار دارند هرآنچه دارند بخری تا از خستگی رها شوند و با دستی پر به خانه یا همان جایی که شب را باید بگذرانند، بازگردند.

لیاس های کهنه و مندرس و سر و رویی آشفته و نگاههایی مملو از نیاز و التماس، و پر از حسرت و آه و گاهی توام با حیرت و تعجب.

ساعتی که باید سرکلاس درس باشند، سرسفره ناهار کنار پدر و مادر، میهمان خیابان ها و کوچه ها شده اند؛ هرخیابانی و چهارراهی آنها را خوب به خاطر دارد؛ اما دردناکتر از همه، پدری است که دختر خردسالش را با لباسی نازک و مندرس و ژولیده کنارش نشانده است.

وارد ساندویچی می شوم، اندکی بعد دختربچه وارد می شود و از صاحب مغازه 2 تا ساندویچ می خواهد؛ نگاهم دنبالش می کند می بینم کنار دیوار کمی پایین تر از مغازه نشسته اند، صاحب مغازه نگاهی به من می کند و می گوید وضعشان خوب است نیازی هم ندارند ولی از روی عادت کودک بیچاره را در گرما و سرمای زمستان با خودش آواره کوچه ها کرده؛ زیاد فریب ظاهرشان را نخور.

گوشه دیگر خیابان امام، اول خیابان خیام بازهم چهارنفر چهارنفر دوره افتاده اند؛ آن‌قدر التماس می کنند که نمی شود نه گفت؛ دل به درد می آید و از خود می پرسی به راستی مقصر کیست؟

حال باید پرسید آیا تنها با نامگذاری روزی بنام کودک می توان این زخم ها را درمان کرد؟ گناه کودک چهارساله و کودکان خیابانی چیست ؟

آنها نه آرزو کردن بلدند نه کودکی کردن به‌راستی چه کسی این حق را از آنها گرفته است؟ شاید بتوان گفت که همه ما به نوعی در این معضل مقصر هستیم و خودمان هم نمی دانیم.

دکترای جامعه شناسی و استاد دانشگاه براین اعتقاد است که کودکان خیابانی در بسیاری موارد قربانی جهالت، بیسوادی و فقر مطلق می شوند.

مهدی غفارنژاد ادامه داد: طلاق، اعتیاد، ازدواج های اجباری، سنت های قبیله ای و فاصله طبقاتی عمیق باعث به‌وجودآمدن چنین صحنه هایی می شود؛ بسیاری از اوقات این کودکان از خانواده هایی هستند که پدر و مادر یا طلاق گرفته اند و یا هیچ پایبندی به زندگی ندارند.

این جامعه شناس افزود: پدر و مادری که معتاد است برای خرید مواد مخدر کودک خود را راهی خیابان‌ها می کند و چه بسا کودکانی مشاهده شده که از ترس دست خالی برنگشتن به خانه تا نیمه شب در پارک ها شب را سپری کرده اند؛ آنها از فضای خانه فقط منقل و دود و پدر و مادر خمار را به خاطر سپرده اند.

غفارنژاد اظهار کرد: پدری که در خانواده از هم گسیخته متولد شده و بزرگ شده و از تربیت خانوادگی بی بهره است و تکدی‌گری پیشه اوست، بدون تردید درصورت تشکیل خانواده همان کاری را خواهد کرد که خانواده با او کرده؛ او به این شیوه عادت کرده است.

وی اضافه کرد: پدر و مادر بودن هنر است و هر زوجی نمی تواند پدر و مادری مسوولیت پذیر باشد؛ بسیاری از والدینی که کودکان خود را اجاره داده و یا راهی خیابان‌ها برای تکدی‌گری می‌کنند، بیگانه با الفبای زندگی و تربیت فرزند هستند.

وی گفت: کودکان بی سرپناه و بدون خانواده و یا خانواده های نابهنجار ناچار به آغوش دلالان و سودجویان پناه برده و توسط باندهای آنها در اقصی نقاط شهر پخش می شوند؛ آنها برای داشتن محل خواب و استراحت هر رنجی را به جان می خرند در حالی که می توانستند تبدیل به نخبگانی شوند که جامعه به آنها فخر کند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: تا زمانیکه فقر، فاصله طبقاتی، عدم آگاهی و خانواده های نابهنجار وجود دارند، همچنان کودک خیابانی و دستفروش دردمان را مضاعف خواهد کرد.

وی ادامه داد: کودکی کردن حق تمام کودکان است و هرکودکی باید کودکی کند، مدرسه برود و از امکانات لازم بهره مند شود؛ باید قبول کنیم «وقتی از کودکی پرسیده می شود تا حالا آرزو کردی؟ و او می گوید فرصتی برای آرزو کردن ندارم» این علامت خوبی نیست؛ رنج و مشقت بسیار، کودکان معصوم را به افرادی خشن و خشونت طلب تبدیل خواهد کرد.

حمایت از کودکان رسالت همه ما

وی افزود: یاری کردن این کودکان و زندگی بخشیدن به آنها رسالت تمامی جامعه است نه یک ارگان و تنها دولت، هر قشر و گروه و صنفی می تواند بستری برای زندگی راحت آنها فراهم کرده و اجازه ندهد سرمایه های این سرزمین میان زباله ها و در سطل زباله آرزوی کتاب خواندن کنند.

این جامعه شناس اضافه کرد: سخن از روز جهانی کودک است اما همین جا خطاب به خانواده هایی که هزینه های کلانی برای نگهداری حیوانات خانگی می کنند، می گویم تنها 10 درصد از این هزینه می تواند کودکی را از میان زباله ها نجات دهد و آینده روشنی را برای او رقم زند.

غفارنژاد گفت: کاش به جای نشاندن حیوانات خانگی روی مبل و خواباندن آنها در رختخواب کودکانی را پذیرش می کردند که با این امکانات به اوج موفقیت می رسند.

بگذاریم کودکان کودکی کنند

وی افزود: این ما هستیم که با رفع تبعیض و نابرابری و رعایت عدالت، قرار گرفتن در کنار متولیان و همگام با آنان باعث می شویم کودکان کودکی کنند و اسیر دست دلالان نباشند.

روز جهانی کودک در سراسر جهان انگیزه‌ای برای توجه به حقوق کودکان است؛ کشورهای جهان بنا بر سنت و فرهنگ خود، این روز را به گونه‌های مختلف برگزار می‌کنند. این روز در ایران 16 مهر جشن گرفته می‌شود و هفته بعد از آن نیز به همین نام، نامگذاری شده است.

ایده‌ برگزاری روز جهانی کودک، به «کنفرانس جهانی برای رفاه کودکان» بازمی‌گردد که در ماه اوت سال 1925 در ژنو برگزار شد. در این کنفرانس، نمایندگان 54 کشور گردآمده بودند تا منشوری در دفاع از حقوق کودکان تصویب کنند.

ولی تاریخچه‌ روز جهانی کودک، به‌طور رسمی به سال‌های پس از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد. سازمان رفاه کودکان، در سال 1952 سازمان ملل متحد را فراخواند تا روزی را به عنوان روز جهانی کودک برگزار کند؛ سازمان ملل متحد این پیشنهاد را پذیرفت و در جریان نهمین مجمع عمومی سازمان ملل در تاریخ 21 سپتامبر 1954، این مجمع به صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) ماموریت داد تا یک روز در سال را به مناسبت روز جهانی کودک برگزار کند.

مبتکران برگزاری روز جهانی کودک سه هدف عمده را دنبال می‌کردند: دفاع از حقوق کودکان، تشویق دوستی میان نوجوانان جهان و متعهد کردن دولت‌های جهان برای پشتیبانی از فعالیت‌های یونیسف.

قرار شد هر کشوری، روزی را به این مناسبت اختصاص دهد؛ خود سازمان ملل این روز را هر سال در تاریخ 20 نوامبر جشن می‌گیرد. اکنون این روز در نزدیک به 150 کشور جهان برگزار می‌شود و البته روز آن با توجه به سنت‌ها و منطقه‌ها متفاوت است.