بزرگنمايي:

آذری آنلاین - ارومیه- چند صباحی است که چوب مدرنیته لای چرخ های صنعت 200 ساله چلنگری در آذربایجان غربی جا خوش کرده و با عرضه ابزارهای صنعتی مدرن به بازار مصرف، کوره های این آهنگران سنتی رو به خاموشی گذاشته است.
به گزارش ایرنا با گذر از بازار تاریخی ارومیه و توقف در راسته " دمیرچی لر" یا آهنگران می توان تعداد انگشت شماری از چلنگران را به نظاره نشست اما افول این هنر صنعت را نیز نمی توان کتمان کرد.
روزگاری چلنگران بخش قابل توجهی از ابزار کشاورزان و روستائیان این استان را با آهن گداخته ای که از کوره های آتش بیرون می آوردند و ضربه های پتکی که به زور بازوان آنان پیونده خورده بود، شکل می دادند؛ آهنگرانی چون حاج میرزا قلی زاده که این هنر صنعت را از پدر به ارث برده اند و گاه هشت دهه سابقه کار دارند.
به گفته وی امروزه کمی بازار کساد شده و آن رونق سابق را ندارد و در حقیقت زندگی امروزی و استفاده مردم از ابزار آلات نوین، فضا را برای این صنعت قدیمی تنگ کرده است.
حاج میرزا هیچ انتظاری از کسی ندارد و خیلی ساده و بی ریا می گوید: روزی رسان خداست و ما به روزی کم هم قانع هستیم؛ راسته چلنگران در بازار تاریخی ارومیه پا برجاست و ما به کارمان عشق می ورزیم.
آن سوی این راسته، هنرمند پیر دیگری که پتک بر آهن گداخته می کوبد، به خبرنگار ایرنا گفت: رسانه های ارتباط جمعی بارها برای تهیه گزارش به بازار تاریخی ارومیه آمده اند اما هیچ مسئولی تاکنون به این راسته سری نزده است.
این هنرمند پیشکسوت با تاکید بر اینکه چراغ این صنعت رو به خاموشی است و جانشینی برای آنان وجود ندارد، ادامه داد: سکوت راسته چلنگران باید شکسته شود و یکبار دیگر شور و نشاط دوباره به راسته باز گردد؛ آثار تولیدی ما از کیفیت بالایی برخوردار بوده و بسیاری از آنها سالهاست که در دست کشاورزان جا خوش کرده است.
به گفته یک کارشناس صنایع دستی امروزه در هر کدام از شهرهای این استان که شغل اغلب مردم کشاورزی است، تعداد صنعتگران فعال در زمینه چلنگری یا آهنگری سنتی به بیش از 10 نفر نمی رسد.
جعفر بهرام نژاد با اشاره به قدمت 200 ساله این هنر صنعت، ابراز امیدواری کرد تا با حمایت های متولیان از نابودی صنایع دستی بومی و به ویژه هنر چلنگری جلوگیری شده و زمینه احیای مناسب آنها فراهم شود.
به گفته وی نخستین نشانه های استفاده از آهن به چهار هزار سال قبل از میلاد بر می گردد و در آن زمان آهن فلزی بسیار ارزشمند بود که از آن سر نیزه و زیور آلات می ساختند ولی با دست یافتن به فنون استخراج آهن از کانی ها و معادن، کاربرد آن در زندگی روزمره افزایش یافت و صنعتگران این رشته که آهنگر نامیده می شدند، در میان مردم و حاکمان از ارج و احترام زیادی برخوردار شدند.
وی ادامه داد: این صنعتگران را در جنگ ها و لشکرکشی ها به پایتخت ها و مکان های امن می بردند تا هم از هنر آنان و هم از خودشان به عنوان اساتید این صنعت حفاظت کنند.
وی افزود: در تقسیم بندی صنایع دستی ایران این هنر در گروه صنایع دستی فلزی با عنوان چلنگری (آهنگری سنتی) قرار گرفته که زیر رشته های آن شامل افزار فلزی، زمودگری و زره بافی است.
وی ادامه داد: گستره ی چلنگری در زمینه افزار فلزی تولیداتی مانند چاقوسازی، در زمینه زمودگری تولیداتی مانند انواع قفل و کلید، قندشکن و نظایر آن و در زره بافی نیز ساخت انواع زره های تزئینی است که در مراسم های مذهبی کاربرد دارد.
بهرام نژاد افزود: مواد اولیه مورد استفاده در چلنگری بیشتر از آهن آلات مستعمل، ورق های آهنی و فولادی و انواع میل گردها و همچنین خوراک مورد استفاده در کوره پخت، ذغال سنگ و نیز مواد سوختی است.
وی به ابزار آلات چلنگری اشاره کرد و گفت: کوره ذوب که به صورت سنتی و با استفاده از آجر ساخته می شود، انواع پتک ها، چکش ها و انبرهای مخصوص شکل دهی اشیاء و نیز سندان های کوچک و بزرگ از ابزارهای چلنگری به شمار می رود.
وی اظهار کرد: برای انجام کار چلنگری، صنعتگر بعد از انتخاب آهن یا فولاد مناسب، قطعه مورد نظر را داخل کوره می گذارد به نحوی که کاملا سرخ شده و قابلیت شکل پذیری داشته باشد و گاهی این عمل چنیدن بار تکرار می شود تا شیء مورد نظر ساخته و پرداخته شود.
وی ادامه داد: برای بعضی از تولیدات کار چکش خواری و پتک زدن به صورت طاقت فرسایی تکرار می شود تا ناخالصی های داخل آهن یا فولاد گرفته شده و محصول با کیفیت ساخته شود؛ از مهمترین مراحل ساخت این گونه محصولات روش آبدهی آهن یا سرد کردن آن است که مهارت زیادی می طلبد.
به گفته وی برای ساخت محصولات بزرگتر 2 یا سه صنعتگر به صورت هماهنگ و با فاصله زمانی معین با پتک های بزرگ روی آهن ضربه می زنند؛ به طوری که آهن گداخته و قابل شکل دهی می شود.
به گزارش ایرنا افول بسیاری از مشاغل سنتی در عصر حاضر با پیشرفت های تکنولوژی دور از انتظار نیست اما در عین حال صیانت از صنایعی که بخشی از فرهنگ و هویت مناطق و ظرفیتی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی به شمار می رود، نباید از دید برنامه ریزان و به ویژه قانونگذاران دور بماند.
8135/3072
** گزارشگر: شهین بیدادرس ** انتشار: علیرضا فولادی