بزرگنمايي:

آذری آنلاین - دانشیار رشته تکتونیک دانشگاه تبریز مطرح کرد: در بسیاری از بخش­ های فلات آذربایجان ­شرقی، گسل‌های راندگی پنهان و جوان " Blind Fault " در زیر رسوبات آبرفتی گسترده شده­اند که برونزد نداشته و قابل شناسایی نیستند؛ فعالیت این گسل‌­ها گاهی باعث ایجاد زلزله­های بزرگ و گاهی فاجعه ­بار می‌­شوند.
"بهزاد زمانی" در گفت­‌و­گو با ایسنا، منطقه آذربایجان­ شرقی، اظهار کرد: استان­‌های آذربایجان­ شرقی و اردبیل از نظر موقعیت تکتونیکی، در شرق دریاچه ارومیه با ارتفاع متوسط بیش از دو هزار متر از سطح این دریاچه، یک فلات را تشکیل می­دهند که به آن "فلات آذربایجان­ شرقی" می­‌گوییم.
وی ادامه داد: محدوده­ ی این فلات به غیر از مرزهای استانی بوده و در واقع بین افتادگی دریای خزر در شرق و افتادگی دریاچه ارومیه در غرب و از طرف دیگر در جنوب قفقاز کوچک قرار گرفته که از سمت جنوب نیز از طریق مرز گسلی "گسل شمال تبریز" با ایران مرکزی و یا به عبارت دیگر از فروافتادگی شمال زنجان فاصله پیدا کرده است.
وی افزود: بعضی از محققین، نام "میکروپلیت" را به آذربایجان داده­اند، در حالی­که آن خصوصیات میکروپلیتی را ندارد؛ ما میکروپلیت را به­عنوان قطعه کوچکی می­شناسیم که در مرزهای آن زلزله اتفاق می­افتد اما در داخل آن انتظار رویداد زلزله را نداریم.
وی در این خصوص تأکید کرد: در حالی که در فلات آذربایجان این چنین نبوده و در داخل آن زلزله­های متعددی رخ می­دهد، از جمله­ آن زلزله اهر و ورزقان است که در بخش مرکزی این فلات اتفاق افتاده بود؛ به همین دلیل بهتر است که نام فلات را برای این محدوده استفاده کنیم.
زمانی اضافه کرد: این فلات با چهار گسل مهم و بزرگ که از نوع گسل­های امتدادلغز هستند، از جمله در بخش شمال با گسل ارس، در شرق با گسل آستارا- اردبیل، در جنوب و غرب با گسل تبریز و در جنوب و جنوب­شرق با گسل فیروزآباد یا "گسل میانه- اردبیل" مشخص شده­ است.
به گفته وی این چهار گسل یک بلوک لوزی شکل را به وجود می­آورند که در داخل آن، فلات آذربایجان­شرقی قرار گرفته است؛ این گسل­ها فعال، جوان و زلزله­زا هستند، به­طوری که در تاریخ نوشته شده در مدت 1500 سال بعد از اسلام، زلزله­های متعددی از آن ثبت شده است.
وی با اشاره به اینکه بعضی از گسل­ها مانند گسل­های تبریز، میانه-اردبیل و آستارا-اردبیل، زلزله­های ثبت شده دستگاهی نیز دارند، یادآور شد: توان لرزه­زایی این چهار گسل زیاد بوده به­طوری که زلزله­ بزرگ سال 1995 میلادی در اردبیل منسوب به گسل میانه-اردبیل است.
وی همچنین افزود: سه زلزله ثبت شده با بزرگای پنج تا شش ریشتر برای گسل اردبیل-آستارا داریم. یک زلزله دستگاهی نیز با بزرگی 5.3 و همچنین 12 زلزله تاریخی با بزرگی 6.5 تا 7.5 برای گسل تبریز در تاریخ ذکر شده­اند.
دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز با بیان اینکه در مورد گسل ارس زلزله دستگاهی ثبت شده ­­ ­ی بزرگ وجود ندارد و زلزله­های تاریخی آن نیز به دلیل فاصله گسل از شهرهای بزرگ گزارش نشده است، اظهار کرد: بر اساس مطالعاتی که سه سال پیش در قالب یک پایان­نامه و دو مقاله در رابطه با این گسل انجام داده­ایم و همچنین با توجه به نشانه‌های مورفوتکتونیکی آن، گسل ارس یک گسل جوان و فعال محسوب می­شود.
وی اضافه کرد: علاوه بر این گسل­ها که بخش­های مرزی فلات آذربایجان­شرقی را تشکیل داده­اند، گسل­های دیگری نیز در بخش داخلی فلات وجود دارند.
وی در این خصوص ادامه داد: از جمله این گسل­ها در بخش جنوبی، گسل­های شمال و جنوب بزقوش است که مرزهای رشته­کوه­های بزقوش را تشکیل می­دهند؛ این دو گسل از جمله گسل­های فعال داخل فلات محسوب می‌شوند.
زمانی افزود: بعضی از محققان معتقدند که گسل جنوب بزقوش، ادامه شرقی گسل تبریز است که به گسل بناروان در شمال میانه منتهی می­شود؛ این گسل از گسل­های فعال و مهم در این بخش بوده و در فاصله حدود 15 کیلومتری شمال شهر میانه قرار گرفته است و طول حدود 40 کیلومتر دارد.
وی ادامه داد: گسل شمال بزقوش نیز در فاصله تقریبی 15 کیلومتری جنوب شهر سراب قرار گرفته و مرز دامنه شمالی رشته کوه بزقوش با دشت سراب را به­وجود آورده است.
وی اظهار کرد: مطالعات دو سال گذشته حاکی از فعال و جوان بودن هر دوی این گسل­ها بوده به طوری که بعضی از زلزله­های تاریخی نیز به این گسل­ها نسبت داده شده­اند.
وی همچنین با تأکید بر چند شاخه فرعی و موازی گسل شمال بزقوش در شمال­شرق شهر تبریز، در مجاورت شهرهای مهربان و شربیان، گفت: این­ها از جمله گسل­هایی هستند که با سیستم راندگی متأثر از گسل تبریز و گسل شمال بزقوش هرازگاهی حرکت داشته و موجب ایجاد زلزله­هایی با بزرگای در حد چهار تا 5/5 می­شوند.
زمانی اضافه کرد: رو به شمال در بخش­های میانی فلات در دامنه شمالی گردنه گویجه­بل، گسل راندگی جنوب اهر قرار دارد که کنگلومرای پلیستوسن را بر روی شیل­های کرتاسه رانده که به وضوح قابل تشخیص است و از جمله دیگر گسل­های جوان و فعال محسوب می­شود.
وی ادامه داد: این گسل در سال 1389 شناسایی و مطالعه شده و در کنفرانس انجمن زمین­شناسی ایران معرفی گردیده است؛ از این گسل به فاصله حدود 500متر، گسل اهر-ورزقان قرار گرفته که یک گسل امتدادلغز است و از آن در سال1391، دو زلزله پی­در­پی با بزرگای 2/6 و 4/6 ثبت شده است.
وی همچنین با بیان اینکه به فاصله حدود دو کیلومتر از شمال شهر تبریز و گسل شمال تبریز، گسل نهند قرار گرفته است، گفت: طول تقریبی گسل نهند 25 کیلومتر بوده که در سال 1389 در قالب یک پایان­نامه مطالعه و معرفی شده است؛ این گسل نیز جزء گسل­های فعال محسوب می­شود به­طوری­که در صورت حرکت می­تواند روستاهای اطراف از جمله اسپران، نهند و حتی شهر تبریز را تا حدودی تحت تأثیر قرار دهد.
دانشیار تکتونیک دانشگاه همچنین با اشاره به گسل نهند- ورکش، گسل دیگر موجود در منطقه با طول بیش از 40 کیلومتر و روند شمال­غرب- جنوب­شرق، بیان کرد: این گسل، مرز سازندهای جوان در غرب با سازندهای مزوزوئیک در شرق را تشکیل داده و می­تواند زلزله­های در حد 5/5 ریشتر را در بخش­های غربی استان به­وجود آورد.
وی اظهار کرد: از دیگر گسل­های فعال، گسل شبستر در جنوب کوه­های میشو است که در بخش غرب به سمت گسل تسوج ادامه پیدا می­کند.
وی ادامه داد: گسل­های شمال و جنوب میشو، گسل­هایی جوان و فعال هستند، به­طوری که گسل تسوج در سال­های گذشته چند زلزله با بزرگای در حد پنج تا 5/5 و حتی زلزله­های تاریخی بزرگ­تر نیز داشته است.
زمانی همچنین تأکید کرد: راندگی­­های شمال­شرق ­شهر قره­آغاج در مجاورت روستای ساری­قمیش، راندگی­های جوانی هستند که با توجه به طول حدود 40 کیلومتری که دارند، حرکاتشان می­تواند در این محدوده مخاطراتی را در پی داشته باشد.
وی با بیان اینکه در بخش شمال فلات آذربایجان­شرقی در مجاورت شهر کلیبر، در بخش­های جنوبی و شمالی آن، گسل­ها و راندگی­های متعددی وجود دارند، خاطرنشان کرد: این گسل­ها با توجه به طول، مکانیسم و سازوکارشان، در زمره گسل­هایی قرار دارند که خطرپذیری آن­ها باید به­طور دقیق مطالعه و شناسایی شود؛ در این خصوص از راندگی خاروانا می­توان نام برد که سازندهای جوان را بر روی چین­های مزوزوئیک رو رانده است.
وی همچنین به دیگر گسل­های شمال کلیبر مانند گسل منجاو و گسل هوراند اشاره کرد و گفت: گسل منجاو با طول بیش از 20 کیلومتر و گسل هوراند نیز با طول بیش از 30 کیلومتر از گسل­های راندگی در بخش شمالی فلات آذربایجان­شرقی به­شمار می­رود.
زمانی اضافه کرد: گسل مجیدآباد با طول بیش از 35 کیلومتر و با روند شمال­شرق- جنوب­غرب از دیگر گسل­های جوان و فعال منطقه است که حرکات آن در این ناحیه می­تواند باعث ایجاد مخاطراتی شود.
وی همچنین با اشاره به گسل­های فعال دیگر در این منطقه یعنی گسل محمدآباد با بیش از 20 کیلومتر طول و گسل قلعه­ملک- مختکان با بیش از 45 کیلومتر طول، ادامه داد: این گسل­ها به دلیل جوان بودنشان در صورت حرکت می­توانند زمین­لرزه­های بیش از پنج ریشتر را به­وجود آورند؛ گسلی به موازات آن­ها نیز از روستای جوان­شیخ تا شهر کلیبر به طول 30 کیلومتر، دیگر گسل جوانی است که در این منطقه می­تواند مخاطره ایجاد کند.
وی اظهار کرد: در بخش­های شمالی­تر در کوه­های ارسباران، گسل­های مختلفی در سیستم رانده-چین­خورده این رشته کوه­ها وجود دارند که به طور متوسط طول­های بیش از 40 تا 50 کیلومتر را دارا هستند.
وی با تأکید بر اینکه تعدادی از این گسل­ها نام­گذاری نشده­اند، ادامه داد: در این میان می­توان به گسل محمدان چارقشلاق که در بخش میانی این رشته کوه در شمال تاقدیس تک­داغ قرار گرفته است و همچنین گسل شمال ناودیس شاعرلو، گسل شمال خروس­لو­داغ و گسل شمال تاقدیس دیگ­داش اشاره کرد.
دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز، تأکید کرد: این گسل­ها از طول­های بزرگی برخوردار هستند و می­توانند توان لرزه زایی پنج تا شش ریشتری را داشته باشند؛ بنابراین مطالعات بیشتری را از نظر توان لرز­ه­خیزی می­طلبند.
وی همچنین اظهار کرد: در بخش جنوبی شهر سیه­رود، گسل­های مهم سیه­رود-پهناور به طول 20 کیلومتر، گسل دوزال­جنگللو با طول تقریبی 25 کیلومتر، گسل راندگی لیلاب-علی­یار با طول 12 کیلومتر، گسل کمار-ایری­چای با طول 20 کیلومتر و گسل راندگی استرخان-کمار با 25 کیلومتر طول وجود دارند.
وی افزود: در شمال شهر اسکو، گسل مهمی که این منطقه را تحت تأثیر قرار می­دهد، گسلی است که از محدوده­ی روستای اربط آغاز شده و از جنوب روستای ارشدچمن تا شمال کوه سهند و درویش­داغی امتداد داشته و طولی بالغ بر 35 کیلومتر دارد.
زمانی یادآور شد: یکی از مهم­ترین گسل­هایی که در تاریخچه رویداد زلزله­های آذربایجان­شرقی گزارش شده، زلزله گسل­های شهر دهخارقان یا آذرشهر بوده است؛ این شهر چند بار در اثر زمین­لرزه ویران شده­، هر چند که تاکنون زمین­لرزه دستگاهی مهمی در مجاورت این شهر ثبت نشده است.
وی با اشاره به یکی از گسل­های مهم از نوع راندگی در این محدوده و در جنوب شهر آذرشهر یعنی گسل بوکت داش­کسن گفت: این گسل طولی بیش از 25 کیلومتر دارد اما اگر قطعات دیگری را هم به آن اضافه کنیم طول آن بیشتر هم خواهد شد؛ زلزله­های تاریخی این محدوده نیز مربوط به این گسل عمده و گسل­های پنهان در زیر رسوبات جوان شهر آذرشهر و به موازات گسل بوکت-داش­کسن هستند.
وی همچنین تأکید کرد: در بسیاری از بخش­های فلات آذربایجان­شرقی، گسل ­ ­های راندگی پنهان و جوان " Blind Fault " در زیر رسوبات آبرفتی گسترده شده­اند که برونزد نداشته و قابل شناسایی نیستند.
وی در ادامه یادآور شد: گاهی فعالیت این گسل­ها باعث ایجاد زلزله­های بزرگ و حتی گاهی فاجعه­بار می­شوند که در این خصوص می­توان از زلزله اهر- ورزقان یاد کرد که در امتداد یک گسل ناشناس و پنهان صورت گرفته بود.
وی با اشاره به مطالعاتی که در زمینه فلات آذربایجان­شرقی انجام داده است، گفت:­­ نتایج این مطالعات را در قالب مقاله­ای در سال 2014 میلادی با همکاری پروفسور " Masson Fredric " به چاپ رسانده­ایم که بر اساس آن، فلات آذربایجان­شرقی متشکل از مجموعه­ای از چند رشته کوه بوده که شامل رشته­کوه­های رانده و چین­خورده­ی بزقوش، قره­داغ و ارسباران است.
وی خاطرنشان کرد: در درون این رشته کوه­ها، راندگی­های متعدد بصورت پنهان نهفته است که مطالعه مخاطرات آن­ها نیاز به بررسی­های زیرزمینی، ژئوفیزیکی و مطالعات ریزلرزه­ها دارد.
انتهای پیام