چاپ

آذری آنلاین - دانشیار رشته تکتونیک دانشگاه تبریز مطرح کرد: در بسیاری از بخش های فلات آذربایجان شرقی، گسل‌های راندگی پنهان و جوان " Blind Fault " در زیر رسوبات آبرفتی گسترده شدهاند که برونزد نداشته و قابل شناسایی نیستند؛ فعالیت این گسل‌ها گاهی باعث ایجاد زلزلههای بزرگ و گاهی فاجعه بار می‌شوند.
"بهزاد زمانی" در گفت‌وگو با ایسنا، منطقه آذربایجان شرقی، اظهار کرد: استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل از نظر موقعیت تکتونیکی، در شرق دریاچه ارومیه با ارتفاع متوسط بیش از دو هزار متر از سطح این دریاچه، یک فلات را تشکیل میدهند که به آن "فلات آذربایجان شرقی" می‌گوییم.
وی ادامه داد: محدوده ی این فلات به غیر از مرزهای استانی بوده و در واقع بین افتادگی دریای خزر در شرق و افتادگی دریاچه ارومیه در غرب و از طرف دیگر در جنوب قفقاز کوچک قرار گرفته که از سمت جنوب نیز از طریق مرز گسلی "گسل شمال تبریز" با ایران مرکزی و یا به عبارت دیگر از فروافتادگی شمال زنجان فاصله پیدا کرده است.
وی افزود: بعضی از محققین، نام "میکروپلیت" را به آذربایجان دادهاند، در حالیکه آن خصوصیات میکروپلیتی را ندارد؛ ما میکروپلیت را بهعنوان قطعه کوچکی میشناسیم که در مرزهای آن زلزله اتفاق میافتد اما در داخل آن انتظار رویداد زلزله را نداریم.
وی در این خصوص تأکید کرد: در حالی که در فلات آذربایجان این چنین نبوده و در داخل آن زلزلههای متعددی رخ میدهد، از جمله آن زلزله اهر و ورزقان است که در بخش مرکزی این فلات اتفاق افتاده بود؛ به همین دلیل بهتر است که نام فلات را برای این محدوده استفاده کنیم.
زمانی اضافه کرد: این فلات با چهار گسل مهم و بزرگ که از نوع گسلهای امتدادلغز هستند، از جمله در بخش شمال با گسل ارس، در شرق با گسل آستارا- اردبیل، در جنوب و غرب با گسل تبریز و در جنوب و جنوبشرق با گسل فیروزآباد یا "گسل میانه- اردبیل" مشخص شده است.
به گفته وی این چهار گسل یک بلوک لوزی شکل را به وجود میآورند که در داخل آن، فلات آذربایجانشرقی قرار گرفته است؛ این گسلها فعال، جوان و زلزلهزا هستند، بهطوری که در تاریخ نوشته شده در مدت 1500 سال بعد از اسلام، زلزلههای متعددی از آن ثبت شده است.
وی با اشاره به اینکه بعضی از گسلها مانند گسلهای تبریز، میانه-اردبیل و آستارا-اردبیل، زلزلههای ثبت شده دستگاهی نیز دارند، یادآور شد: توان لرزهزایی این چهار گسل زیاد بوده بهطوری که زلزله بزرگ سال 1995 میلادی در اردبیل منسوب به گسل میانه-اردبیل است.
وی همچنین افزود: سه زلزله ثبت شده با بزرگای پنج تا شش ریشتر برای گسل اردبیل-آستارا داریم. یک زلزله دستگاهی نیز با بزرگی 5.3 و همچنین 12 زلزله تاریخی با بزرگی 6.5 تا 7.5 برای گسل تبریز در تاریخ ذکر شدهاند.
دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز با بیان اینکه در مورد گسل ارس زلزله دستگاهی ثبت شده ی بزرگ وجود ندارد و زلزلههای تاریخی آن نیز به دلیل فاصله گسل از شهرهای بزرگ گزارش نشده است، اظهار کرد: بر اساس مطالعاتی که سه سال پیش در قالب یک پایاننامه و دو مقاله در رابطه با این گسل انجام دادهایم و همچنین با توجه به نشانه‌های مورفوتکتونیکی آن، گسل ارس یک گسل جوان و فعال محسوب میشود.
وی اضافه کرد: علاوه بر این گسلها که بخشهای مرزی فلات آذربایجانشرقی را تشکیل دادهاند، گسلهای دیگری نیز در بخش داخلی فلات وجود دارند.
وی در این خصوص ادامه داد: از جمله این گسلها در بخش جنوبی، گسلهای شمال و جنوب بزقوش است که مرزهای رشتهکوههای بزقوش را تشکیل میدهند؛ این دو گسل از جمله گسلهای فعال داخل فلات محسوب می‌شوند.
زمانی افزود: بعضی از محققان معتقدند که گسل جنوب بزقوش، ادامه شرقی گسل تبریز است که به گسل بناروان در شمال میانه منتهی میشود؛ این گسل از گسلهای فعال و مهم در این بخش بوده و در فاصله حدود 15 کیلومتری شمال شهر میانه قرار گرفته است و طول حدود 40 کیلومتر دارد.
وی ادامه داد: گسل شمال بزقوش نیز در فاصله تقریبی 15 کیلومتری جنوب شهر سراب قرار گرفته و مرز دامنه شمالی رشته کوه بزقوش با دشت سراب را بهوجود آورده است.
وی اظهار کرد: مطالعات دو سال گذشته حاکی از فعال و جوان بودن هر دوی این گسلها بوده به طوری که بعضی از زلزلههای تاریخی نیز به این گسلها نسبت داده شدهاند.
وی همچنین با تأکید بر چند شاخه فرعی و موازی گسل شمال بزقوش در شمالشرق شهر تبریز، در مجاورت شهرهای مهربان و شربیان، گفت: اینها از جمله گسلهایی هستند که با سیستم راندگی متأثر از گسل تبریز و گسل شمال بزقوش هرازگاهی حرکت داشته و موجب ایجاد زلزلههایی با بزرگای در حد چهار تا 5/5 میشوند.
زمانی اضافه کرد: رو به شمال در بخشهای میانی فلات در دامنه شمالی گردنه گویجهبل، گسل راندگی جنوب اهر قرار دارد که کنگلومرای پلیستوسن را بر روی شیلهای کرتاسه رانده که به وضوح قابل تشخیص است و از جمله دیگر گسلهای جوان و فعال محسوب میشود.
وی ادامه داد: این گسل در سال 1389 شناسایی و مطالعه شده و در کنفرانس انجمن زمینشناسی ایران معرفی گردیده است؛ از این گسل به فاصله حدود 500متر، گسل اهر-ورزقان قرار گرفته که یک گسل امتدادلغز است و از آن در سال1391، دو زلزله پیدرپی با بزرگای 2/6 و 4/6 ثبت شده است.
وی همچنین با بیان اینکه به فاصله حدود دو کیلومتر از شمال شهر تبریز و گسل شمال تبریز، گسل نهند قرار گرفته است، گفت: طول تقریبی گسل نهند 25 کیلومتر بوده که در سال 1389 در قالب یک پایاننامه مطالعه و معرفی شده است؛ این گسل نیز جزء گسلهای فعال محسوب میشود بهطوریکه در صورت حرکت میتواند روستاهای اطراف از جمله اسپران، نهند و حتی شهر تبریز را تا حدودی تحت تأثیر قرار دهد.
دانشیار تکتونیک دانشگاه همچنین با اشاره به گسل نهند- ورکش، گسل دیگر موجود در منطقه با طول بیش از 40 کیلومتر و روند شمالغرب- جنوبشرق، بیان کرد: این گسل، مرز سازندهای جوان در غرب با سازندهای مزوزوئیک در شرق را تشکیل داده و میتواند زلزلههای در حد 5/5 ریشتر را در بخشهای غربی استان بهوجود آورد.
وی اظهار کرد: از دیگر گسلهای فعال، گسل شبستر در جنوب کوههای میشو است که در بخش غرب به سمت گسل تسوج ادامه پیدا میکند.
وی ادامه داد: گسلهای شمال و جنوب میشو، گسلهایی جوان و فعال هستند، بهطوری که گسل تسوج در سالهای گذشته چند زلزله با بزرگای در حد پنج تا 5/5 و حتی زلزلههای تاریخی بزرگتر نیز داشته است.
زمانی همچنین تأکید کرد: راندگیهای شمالشرق شهر قرهآغاج در مجاورت روستای ساریقمیش، راندگیهای جوانی هستند که با توجه به طول حدود 40 کیلومتری که دارند، حرکاتشان میتواند در این محدوده مخاطراتی را در پی داشته باشد.
وی با بیان اینکه در بخش شمال فلات آذربایجانشرقی در مجاورت شهر کلیبر، در بخشهای جنوبی و شمالی آن، گسلها و راندگیهای متعددی وجود دارند، خاطرنشان کرد: این گسلها با توجه به طول، مکانیسم و سازوکارشان، در زمره گسلهایی قرار دارند که خطرپذیری آنها باید بهطور دقیق مطالعه و شناسایی شود؛ در این خصوص از راندگی خاروانا میتوان نام برد که سازندهای جوان را بر روی چینهای مزوزوئیک رو رانده است.
وی همچنین به دیگر گسلهای شمال کلیبر مانند گسل منجاو و گسل هوراند اشاره کرد و گفت: گسل منجاو با طول بیش از 20 کیلومتر و گسل هوراند نیز با طول بیش از 30 کیلومتر از گسلهای راندگی در بخش شمالی فلات آذربایجانشرقی بهشمار میرود.
زمانی اضافه کرد: گسل مجیدآباد با طول بیش از 35 کیلومتر و با روند شمالشرق- جنوبغرب از دیگر گسلهای جوان و فعال منطقه است که حرکات آن در این ناحیه میتواند باعث ایجاد مخاطراتی شود.
وی همچنین با اشاره به گسلهای فعال دیگر در این منطقه یعنی گسل محمدآباد با بیش از 20 کیلومتر طول و گسل قلعهملک- مختکان با بیش از 45 کیلومتر طول، ادامه داد: این گسلها به دلیل جوان بودنشان در صورت حرکت میتوانند زمینلرزههای بیش از پنج ریشتر را بهوجود آورند؛ گسلی به موازات آنها نیز از روستای جوانشیخ تا شهر کلیبر به طول 30 کیلومتر، دیگر گسل جوانی است که در این منطقه میتواند مخاطره ایجاد کند.
وی اظهار کرد: در بخشهای شمالیتر در کوههای ارسباران، گسلهای مختلفی در سیستم رانده-چینخورده این رشته کوهها وجود دارند که به طور متوسط طولهای بیش از 40 تا 50 کیلومتر را دارا هستند.
وی با تأکید بر اینکه تعدادی از این گسلها نامگذاری نشدهاند، ادامه داد: در این میان میتوان به گسل محمدان چارقشلاق که در بخش میانی این رشته کوه در شمال تاقدیس تکداغ قرار گرفته است و همچنین گسل شمال ناودیس شاعرلو، گسل شمال خروسلوداغ و گسل شمال تاقدیس دیگداش اشاره کرد.
دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز، تأکید کرد: این گسلها از طولهای بزرگی برخوردار هستند و میتوانند توان لرزه زایی پنج تا شش ریشتری را داشته باشند؛ بنابراین مطالعات بیشتری را از نظر توان لرزهخیزی میطلبند.
وی همچنین اظهار کرد: در بخش جنوبی شهر سیهرود، گسلهای مهم سیهرود-پهناور به طول 20 کیلومتر، گسل دوزالجنگللو با طول تقریبی 25 کیلومتر، گسل راندگی لیلاب-علییار با طول 12 کیلومتر، گسل کمار-ایریچای با طول 20 کیلومتر و گسل راندگی استرخان-کمار با 25 کیلومتر طول وجود دارند.
وی افزود: در شمال شهر اسکو، گسل مهمی که این منطقه را تحت تأثیر قرار میدهد، گسلی است که از محدودهی روستای اربط آغاز شده و از جنوب روستای ارشدچمن تا شمال کوه سهند و درویشداغی امتداد داشته و طولی بالغ بر 35 کیلومتر دارد.
زمانی یادآور شد: یکی از مهمترین گسلهایی که در تاریخچه رویداد زلزلههای آذربایجانشرقی گزارش شده، زلزله گسلهای شهر دهخارقان یا آذرشهر بوده است؛ این شهر چند بار در اثر زمینلرزه ویران شده، هر چند که تاکنون زمینلرزه دستگاهی مهمی در مجاورت این شهر ثبت نشده است.
وی با اشاره به یکی از گسلهای مهم از نوع راندگی در این محدوده و در جنوب شهر آذرشهر یعنی گسل بوکت داشکسن گفت: این گسل طولی بیش از 25 کیلومتر دارد اما اگر قطعات دیگری را هم به آن اضافه کنیم طول آن بیشتر هم خواهد شد؛ زلزلههای تاریخی این محدوده نیز مربوط به این گسل عمده و گسلهای پنهان در زیر رسوبات جوان شهر آذرشهر و به موازات گسل بوکت-داشکسن هستند.
وی همچنین تأکید کرد: در بسیاری از بخشهای فلات آذربایجانشرقی، گسل های راندگی پنهان و جوان " Blind Fault " در زیر رسوبات آبرفتی گسترده شدهاند که برونزد نداشته و قابل شناسایی نیستند.
وی در ادامه یادآور شد: گاهی فعالیت این گسلها باعث ایجاد زلزلههای بزرگ و حتی گاهی فاجعهبار میشوند که در این خصوص میتوان از زلزله اهر- ورزقان یاد کرد که در امتداد یک گسل ناشناس و پنهان صورت گرفته بود.
وی با اشاره به مطالعاتی که در زمینه فلات آذربایجانشرقی انجام داده است، گفت: نتایج این مطالعات را در قالب مقالهای در سال 2014 میلادی با همکاری پروفسور " Masson Fredric " به چاپ رساندهایم که بر اساس آن، فلات آذربایجانشرقی متشکل از مجموعهای از چند رشته کوه بوده که شامل رشتهکوههای رانده و چینخوردهی بزقوش، قرهداغ و ارسباران است.
وی خاطرنشان کرد: در درون این رشته کوهها، راندگیهای متعدد بصورت پنهان نهفته است که مطالعه مخاطرات آنها نیاز به بررسیهای زیرزمینی، ژئوفیزیکی و مطالعات ریزلرزهها دارد.
انتهای پیام