پیام آذری - تبریز - به مناسبت تجلیل از مقام علمی مرحوم استاد دکتر بهمن سرکاراتی، اسطوره شناس، زبان شناس و شاهنامه شناس برجسته، شبی از شب‌های بخارا به بررسی کارنامه علمی این استاد بزرگ در تبریز اختصاص یافت.
به گزارش خبرنگار ایرنا، پس از برگزاری شب "تبریز و شاهنامه" و "شب بخارا در تبریز"، شب زنده یاد استاد بهمن سرکاراتی با حضور اساتید بزرگی چون، ژاله آموزگار، علی اشرف صادقی، علی دهباشی، رحمان مشتاق مهر، سعید کریمی، سجاد آیدنلو و جواد رنجبر و جمعی از دوستان و مشتاقان وی، در سالن همایش موزه آذربایجان در تبریز برگزار شد.
بهمن سرکاراتی اسطوره شناس، زبان شناس، شاهنامه شناس و استاد برجسته دانشگاه تبریز، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و معاون پژوهشی آن فرهنگستان بود. وی 12 شهریور سال 1316 هجری شمسی در محله ششگلان تبریز به دنیا آمد. پس از اتمام تحصیلات مقدماتی به انگلستان رفت. در سال 1345 در رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی از مدرسه زبان‌های شرقی دانشگاه لندن مدرک کارشناسی ارشد گرفت.
استاد سرکاراتی را بزرگ ترین اسطوره شناس شاهنامه در جهان می نامند. آثار وی با تحلیل اسطوره ای حماسه ملی ایران، دانش شاهنامه شناسی را دگرگون کرد و افق های جدیدی در آن گشود.
سایه های شکار شده، بررسی فروردین یشت اوستا، اسطوره بازگشت جاودانی، مقدمه‌ای بر فلسفه‌ای از تاریخ، دین ایرانی بر پایه متن‌های معتبر یونانی، اوستا و هنر نو، فرهنگ ریشه‌شناختی افعال زبان فارسی، اوستا و هنر نو، گزیده اشعار، بررسی جامع زبان فارسی باستان و آثار بازمانده آن و اصطلاحات خویشاوندی در زبان‌های ایرانی از جمله آثار تالیفی و یا ترجمه ای این استاد بزرگ است.
این دانشمند بزرگ افزون بر مقام علمی و آثار بدیع خود، در اخلاق نیز استادی نمونه و سرآمد استادان زمان خود و الگویی برای دانشجویان دانشگاه تبریز بود. وارستگی اخلاقی و بی توجهی به امور مادی از این استاد بزرگ چهره ای تاثیرگذار ساخته بود که حتی برخی دانشجویان وی دهه ها پس از فارغ التحصیلی نام او را با احترام بر زبان می آورند.
استاد سرکاراتی در سال 1346 به استخدام دانشگاه تبریز درآمد و همزمان به تحصیل در مقطع دکتری دانشگاه تهران مشغول شد.وی در سال 1370 عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی شد.
این دانشمند برجسته مدت 39 سال در دانشگاه تدریس کرد و در اوج شهرت و باروری علمی از خدمات دولتی بازنشسته شد. دکتر سرکاراتی سابقه پژوهش و تدریس در کشورهای آلمان، انگلستان و ژاپن را دارد.
این اسطوره‌شناس، اوستاشناس و شاهنامه‌شناس بزرگ جهان در سن 76 سالگی در زادگاهش تبریز چشم از جهان فروبست.
ژاله آموزگار: کتاب خواندن از ویژگی های بارز سرکاراتی بود
خوشحالم که در این شهر تاریخی و زیبای تبریز که دوران خوش دانشجویی ام را در آن گذرانده ام، یاد دوست و هم دوره دانشگاهی "بهمن سرکاراتی" را گرامی می داریم. دوست عزیزی که در دوران جوانی همراه با دانشجویان در حیاط دانشکده ادبیات در خیابان شاپور قدم می زدیم، پله ها را بالا می رفتیم، در کلاس استادان تراز اول دانش آموخته و به شیطنت های دوران جوانی می خندیدیم.
با خواندن زندگی نامه بهمن دیدم دو سال از او کوچک ترم، اما در دانشکده از او دو سال بالاتر بودم. در شرح حال وی به این دوران دانشکده ادبیات خیلی کم پرداخته شده است در حالی که مقدمات راه یابی به زندگی نخست در این شهر پایه گذاشته شده است؛ ما دانشکده بزرگی داشتیم اگرچه ساختمان اش به بزرگی امروز نبود اما پر از صفا و خیال بود.
کافی است پرنده خیال را به پرواز در آورم؛ پسر و دختر بی کینه و بی غرض با استادانی که در آن سال ها جزء بهترین ها بودند، عاشق کارشان بوده و درجوان ها ذوق و شوق ایجاد می کردند.
این استادان شخصیت علمی بهمن سرکاراتی را ساختند؛ دکتر ماهیار نوابی که از شیراز آمده بود، دکتر خیام پور، دانشمندی آرام و بی ادعا، دکتر منوچهر مرتضوی، استادی عاشق کار و تدریس که با یک دنیا اعتماد به نفس وارد کلاس می شد و همه تحت تاثیر ابهت اش قرار می گرفتند، دکتر رجایی که سرکاراتی متون نظم و نثر را از او آموخت.
استادان مشترک زیادی چون قاضی طباطبایی، ادیب طوسی، دکتر روشن ضمیر و.. داشتیم که دریغ همه درگذشتند و بهمن نیز دریغا به ایشان پیوست ولی ما خود مگر قرار است اقامت بنهیم.
آنهایی که بهتر درس خواندند این بخت را داشتند که هزینه تحصیل در خارج بگیرند که بهمن سرکاراتی نیز جزو انها بود، او ادامه تحصیل در انگلستان را مرهون این استادان بزرگ بود و زمانی که بهمن راهی غرب شد کوله بار عظیمی از این استادان و دانشگاه را با خود به غرب برد.
سرکاراتی از همان دوران دانشجویی هوش سرشاری داشت و از محضر استادان برجسته انگلستان نهایت بهره را برد و با دستی پر برگشت و همیشه راغب بود که باز هم بیاموزد.
از ویژگی های بارز او کتاب خواندن بود و با تجربه در زبان های خارجی بهترین کتاب ها را به زبان اصلی می خواند، متاسفانه دکتر سرکاراتی به نسبت دانش و استعداد فراوان اش کم نوشت ولی هر آنچه نوشت ابتکار بود؛ در مقالات او همیشه نوآوری وجود دارد و نوشته های او از استدلال علمی بهره مند بوده و ترجمه های او نیز بسیار ارزشمند و مرجعی برای پژوهشگران است.
"سایه های شکار شده" که 20 مقاله را شامل می شود در موضوعات جالبی نوشته شده است؛ مقاله "پری" که سیر شخصیت آن تشریح شده است، مقاله "رستم" به نقل قول هایی از ایران پیشین و معاصر می پردازد، مقاله " بنیان اساطیری حماسه ملی ایران" که محتوای آن خود در حد یک کتاب مستقل است.
نمونه ای از خروار دادم و قطره ای از دریا تا نشان دهم در آثار سرکاراتی چقدر نوع آوری وجود دارد و ما خوشحالیم که چنین فردی را در میان داشتیم.
دکتر ژاله آموزگار، محقق و استاد زبان های باستانی
علی اشرف صادقی: سرکاراتی عاشق رمان بود و مرتب رمان می خواند
من با دکتر سرکاراتی از زمان برگشت ایشان از انگلستان آشنا شدم، ایشان در گروه زبان شناسی بودند و با هم مباحثه می کردیم؛ ایششان در کار خود صاحب نظر و اسطوره شناس بسیار برجسته ای بود، به طور کلی به مسایل فکری و مذهبی ایران قدیم علاقمند بود.
دکتر سرکاراتی در مقالاتش نشان داد فرد متفکری است؛ متاسفانه سیستم آموزش ما استادپرور نیست و اگر دانشجویی علاقمند نباشد چیزی یاد نمی دهند و استادان همه شان دنبال گرفتن پایان نامه هستند؛ در فرنگستان استادان دست دانشجو را می گرفتند و کمک می کردند.
دکتر سرکاراتی پیش استادان بزرگی درس خوانده بود و زبان آلمانی خوب می دانست و جون بسیاری از متون زبان های قدیم به زبان آلمانی است، تحقیقات زبان باستان را به زبان آلمانی می خواند.
علی اشرف صادقی، پژوهشگر و اسطوره شناس
دکتر رحمان مشتاق مهر، استاد ادبیات دانشگاه تبریز: مرحوم سرکاراتی صریح اللهجه بود
یاد دیگران در ذهن و ضمیر ما همیشه در هاله ای از صحنه ها زنده می شود که بدون آن تداعی ها نمی توانیم با یاد آوریم؛ سیمای مهر ماه دکتر سرکاراتی را از مهر ماه 1364 که دیدم تا یکی دو ماه قبل از وفات شان در این سال ها همواره بخاطر داشتم.
آنچه یاد این چهره دوست داشتنی را و تاملات تنهایی را به خاطره ای الهام بخش تبدیل کرده است، برخوردهای سرکلاس درس ایشان بود؛ ایشان و همسرشان، استادان زبان های باستانی بودند، ولی در رشته زبان و ادبیات فارسی نیز تدریس می کردند.
تخصص دکتر سرکاراتی در شاهنامه بود و من «رستم و سهراب» را نزد ایشان آموختم؛ لحن حماسی و مطنطن ایشان در قرائت شاهنامه و ابیات ناصر خسرو هنوز هم در گوشم می پیچد، ایشان ابیات را چنان می خواند که گویی خود سروده است.
سرکار آتی در رفتارش، صریح، تند و درشت بود، آن چنان که ما دانشجویان در سوال کردن در کلاس وی نیز ترس و تردید داشتیم. استاد در حوزه تخصصی خودشانف اسوطره شناسی و زبان های باستانی، مردم بسیار دانشمندی بود و در دانشکده ادبیات یک سر و گردن از همه اساتید بالاتر بود، اگر چه تالیفات اندکی داشتند، اما پرمایه و نغز بودند. آنچه امروز وی را شایسته تکریم می کند، برخورداری بیشتر از جوهر انسانی، شرف و انسانیت و خداپرستی بی ریایی ایشان است.
دکتر رحمان مشتاق مهر، استاد ادبیات دانشگاه تبریز
دکتر سعید کریمی، استاد دانشگاه تبریز: سرکاراتی روحیه نوجویانه داشت
جنبه های شاعری و نوگرایانه دکتر سرکاراتی از جمله ویژگی های برجسته این استاد فرهیخته بود؛ وی همچنین در زمینه تحقیقات زبان شناسی، نامی آشنا و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود.
بی اغراق، در حوزه زبان های باستانی و اسطوره شناختی، کمتر نظیری برای مرحوم دکتر سرکاراتی می توان سراغ داشت. فرهیختگان ادب فارسی، وی را بیشتر به تسلط در زبان های باستانی می شناسند، اما بنده بارها و بارها خواندن رمان های خارجی با زبان اصلی و زنده دنیا را در دست استاد دیده بودم. وی همچنین با ادبیات جدید جهان و ایران آشنا بود و روحیه نوجویانه ای داشت.
ایشان در طول عمرشان اشعاری نیز سروده اند که تنها یک شعر با عنوان «باغ» از ایشان در اینترنت یافت می شود، ولی دفتر اشعار ایشان برای چاپ سروده هایشان، به دکتر شفیعی کدکنی سپرده شده است.
دکتر سعید کریمی، استاد ادبیات دانشگاه تبریز
گزارش از نعمت مرادپور
6132/518