چاپ

پیام آذری - تبریز - بر اساس اعلام سازمان ملل، سیل دومین بلای طبیعی بعد از زلزله و رکورددار ایجاد خسارت در دنیاست و تقریبا یک سوم بلایای طبیعی در دنیا بر اثر وقوع آن اتفاق می افتد؛ بر این اساس کشورهای مختلف برای جایگزینی مدیریت ریسک با مدیریت بحران در مواقع بروز سیل تلاش می کنند.
به گزارش ایرنا، سیل به عنوان پدیده ای طبیعی با وارد آوردن خسارات سنگین جانی و مالی به بلایی ویرانگر تبدیل می شود؛ ابعاد و گستره تبعات ناشی از سیلاب های ابتدایی سال جاری در اقصی نقاط کشور، آمادگی برای شرایط اضطراری وقوع سیل را الزامی می کند.
تبدیل موضوع سیلاب های اخیر به یک مسئله ملی، لزوم بهره گیری از تجارب و درس های آموخته شده از سیلاب را به روشنی نشان داد؛ بر این اساس ضروری است با اتخاذ راهبردهایی مبتنی بر تجارب حاصل شده، از این پس مدیریت ریسک، جایگزین مدیریت بحران در حوادث غیرمترقبه از جمله سیل شود.
** تعریف سیل
سیل در حقیقت افزایش ارتفاع آب رودخانه و مسیل و بیرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشت‌های حاشیه رودخانه است که می ‌تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان ها و تاسیسات عمومی شده و تلفات انسانی و دامی به همراه داشته باشد.
به عبارتی، سیل آب مازادی است که با خروج از بستر اصلی رودخانه و یا آبگرفتگی باعث ایجاد خسارت سنگین مالی و تلفات انسانی می شود؛ در مواردی نیز سیل می ‌تواند ناشی از افزایش سطح آب دریاچه و یا دریا باشد که در این موارد جریان بادهای شدید تاثیر زیادی دارد.
در هنگام بارش باران و برف، مقداری از آب جذب خاک و گیاهان می شود، درصدی تبخیر و باقیمانده جاری شده و رواناب نامیده می شود؛ سیلاب زمانی روی می دهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتیجه کانال طبیعی رودخانه کشش گذردهی رواناب ایجاد شده را نداشته باشد.
بر اساس آمار رسمی، به طور متوسط تقریبا 30 درصد بارش ها به رواناب تبدیل می شود که این میزان با ذوب برف افزایش می یابد.
**انواع سیل
سیل ناگهانی (Flash flood)
این نوع سیل که به آن سیل برق‌آسا نیز می گویند، در اثر بارش با شدت زیاد و مدت کم اتفاق می افتد و زمان تمرکز حوضه آبریز کم بوده و سیل با زمان هشدار کم و گاهی غافلگیرکننده و بدون هشدار رخ می دهد.
سیل ناگهانی از مرگبارترین انواع سیل به شمار می‌رود و خسارتش به دلیل ناگهانی بودن آن مصیبیت بار است و فاجعه بزرگ انسانی به بار می آورد.
سیل رودخانه ای (River flood)
در فصول بهار و زمستان که بارش باران و ذوب برف ها هم زمان رخ می دهد، رودخانه ها پر آب شده و سطح آب بالا می آید؛ این بالاآمدگی به صورت تدریجی بوده و برخلاف سیل برق آسا، زمان هشدار مناسبی جهت دور شدن از محدوده سیل وجود دارد.
سیل شهری (Urban flood)
در این نوع سیل، به دلیل احداث خیابان و ساختمان، قطع درختان محدوده شهرها و تخریبر جنگل ها و مراتع، قدرت جذب آب توسط زمین کم شده و باعث افزایش رواناب می شود، به طوری که اراضی شهری 2 تا 6 برابر، رواناب بیشتری نسبت به اراضی بکر و طبیعی ایجاد می کنند.
در زمان سیل شهری، خیابان ها و کوچه های شهر به رودخانه ها و مسیل های پرسرعت تخلیه سیلاب تبدیل می شوند که می توانند زندگی شهری را مختل کرده و موجب خسارت فراوان شوند.
** زمان وقوع سیل هیچ برنامه ای نداریم
مدیر شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی با بیان اینکه در کشور ما آموزش همگانی و فراگیر برای مقابله با حوادث طبیعی بسیار کم است و نبود آموزش باعث شده در زمان سیل و زلزله صبر و آرامش نداشته باشیم، افزود: ما زمان وقوع سیل به هیچ وجه برنامه ای نداریم.
یوسف غفارزاده، نبود فرماندهی واحد عملیات و طرح جامع پدافندی در زمان سیل را نقاط ضعف اساسی دانست و گفت: به هنگام وقوع سیل شرح وظایف دستگاه ها شفاف نیست و در استانی با انباشت ماشین آلات مواجه هستیم در حالی که استانی به یک دستگاه بولدوزر شدیدا نیاز دارد.
وی اظهار داشت: کشور ما از دیرباز با بحث سیل عجین بوده است و اقلیم و موقعیت جغرافیایی نیز باعث شده هر چند سال یک بار سیل را تجربه کرده و خسارت های جانی و مالی زیادی ببینیم.
غفارزاده با بیان اینکه آذربایجان شرقی دارای سیلاب و رودخانه های زیادی است و بیش از 20 هزار کیلومتر طول رودخانه ها و مسیل های استان است، افزود: 2 هزار کیلومتر از آنها نقاط حادثه خیز است که همشهریان را دچار مشکل کرده است.
وی با بیان اینکه دو سال پیش 40 نفر از هم استانی ها بر اثر سیل جان شان را از دست دادند، گفت: استان آذربایجان شرقی از نظر رده بندی حادثه خیزی سومین استان کشور شناخته شده است.
غفارزاده با بیان اینکه سیل اخیر فروردین ماه خسارت های جبران ناپذیر مادی و معنوی به کشور تحمیل کرد، اظهار داشت: ضروری است که درس هایی از آن گرفته و برنامه ریزی های مبنایی در خصوص جلوگیری و کاهش اتفاقات و حوادث انجام دهیم .
وی با تاکید بر داشتن برنامه مدون سازگار با سیل گفت: مراکز علمی و دانشگاهی، سمن ها و مسئولان ذیربط باید دست در دست هم بدهند و با استفاده از فناوری های جدید درس های جدیدی آموخته و ضمن کاهش خسارت سیل، تهدید را به یک فرصت تبدیل کنیم.
مدیر آب منطقه ای آذربایجان شرقی سه مقوله اقدامات پیشگیرانه، اقدامات زمان سیل و اقدامات بعد از وقوع سیل را در مدیریت سیل حایز اهمیت دانست و افزود: در مرحله اول پیش بینی دقیق و مجهز به ابزار و ادوات اندازه گیری برای مقابله با سیل ضروری است.
غفارزاده سامانه هشدار را برای کاهش تلفات سیل حیاتی توصیف کرد و گفت: در اکثر نقاط دنیا این موضوع حل شده و سیل را چند ساعاتی قبل از وقوع آن به پایین دستی ها هشدار داده و افراد را از آن منطقه دور می کنند.
وی توجه به طرح های آبخیزداری و پوشش گیاهی مناسب در حوزه ها برای کاهش تلفات سیل را ضروری دانست و افزود: متاسفانه پوشش گیاهی در اکثر نقاط استان به دلیل چرای بی رویه یا کمتر شده و یا از بین رفته است و نیز برای کنترل سیلاب ها و تثبیت خاک و تغذیه آب های زیرزمینی به توسعه طرح های آبخیزداری نیاز داریم.
غفارزاده بازگشایی مسیل ها و رودخانه های داخل و خارج شهر برای عبور روان آب ها را راهکار مناسبی دانست و گفت: اگر شدت بارش های اخیر شیراز در تبریز رخ می داد، خسارت اش بسیار بیشتر از آن بود.
**تغییرات اقلیمی یکی از عوامل بروز سیل
استاد دانشگاه تهران تغییرات اقلیمی را به عنوان یکی از عوامل بروز سیلاب ذکر کرد و گفت: تغییر در مقدار بارش، تغییر در نوع بارش، تغییر در زمان وقوع بارش، افزایش آشوب ناکی پدیده های طبیعی و افزایش غیرقابل پیش بینی شدن وقایع از جمله علل وقوع سیل هستند.
آرش ملکیان عوامل مهم تشکیل سیل را آب های ناشی از بارش، بارش های سنگین در مدت کوتاه با شدت بیشتر، ذوب شدن برف ها ، رانش زمین و قطع درختان برشمرد.
وی اظهار داشت: بر اساس اعلام سازمان ملل سیل دومین بلای طبیعی بعد از زلزله و رکورددار ایجاد خسارت در دنیاست و یک سوم بلایای طبیعی در دنیا توسط سیل بوده است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران خسارت سیل در دنیا طی پنج سال گذشته را 200 میلیارد دلار اعلام کرد و گفت: سیل در همه جای دنیای از کشور فقیر تا غنی اتفاق می کند اما مساله مهم چگونگی برخورد با آن است.
ملکیان با بیان اینکه رودخانه، خانه رود است، افزود: مسیل جای ساخت و ساز نسیت، مسیل جای سیل است و اگر حتی صد سالی هم سیلی رخ نداده باشد، قطعا در آینده رخ می دهد.
وی سیل را یک پدیده پیچیده توصیف کرد و گفت: عوامل مختلفی از جمله طبیعت، فیزیک حوزه، اقلیم حوزه، زمین شناسی حوزه و عوامل انسانی باعث به وجود آمدن سیل می شود.
ملکیان با بیان اینکه 28 استان کشور تحت تاثیر سیل هستند، راه حل مقابله با آن را تک نسخه ای ندانست و گفت:مسئولان و سازمان ها قبل از اقدام به ساخت تاسیسات، آسیب شناسی لازم را از منطقه به عمل آورند.
وی با تاکید بر بازنگری و آسیب شناسی تاسیسات کنار رودخانه ها و داخل شهر،اظهار داشت: تاسیسات مان را قبل از وقوع حادثه بازنگری کنیم.
ملکیان، بیراهه روی در علت یابی، نقص در روش ها، توسعه دشت های سیلابی و محدودیت دانش و اطلاعات را از جمله عوامل تشدید کننده سیل برشمرد و گفت: سدها نه صددرصد مفیدند و نه صددرصد مضرند بلکه باید جایی که به سد نیاز است، بسازیم و جایی که نیاز نیست، نسازیم.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: اگر سد کرخه نبود، نه تنها خوزستان زیر آب می رفت بلکه بخش هایی از عراق هم زیر آب می رفت.
6132/518