چاپ

پیام آذری - ارومیه - بیدمشک یکی از نمادهای آذربایجان غربی و از پیام آوران بهار برای مردم ارومیه است که هر سال خانواده ها در ایام نزدیک به عید عرق گیری از این گیاه درمانی و خوشبو را انجام می دهند.
شکوفه های بیدمشک طلایه داران بهار در آذربایجان غربی هستند و جزو اولین درختانی به شمار می روند که هر سال چند روز پس از نوروز یا قبل از آن با شکوفه کردن طراوت اولیه طبیعت بهاری را نوید می دهند.
مردم آذربایجان غربی، شکوفه های بیدمشک را به عنوان پیام آوران شادابی و آرامش می دانند و موسم چیدن شکوفه های بیدمشک را سرآغاز شکوفایی و سرسبزی طبیعت دل انگیز قلمداد می کنند.
درخت بید مشک از گونه درختان بید است که سنبله های آن با پرچم های زرد نشانگر زمان برداشت آن است.
در شهرهای ارومیه، سلماس و خوی درختان بیدمشک با اولین تلالو گرم شدن هوا، شکوفه می دهند و مردم سعی می کنند قبل از بارش نخستین باران های بهاری شکوفه های بیدمشک را جمع آوری کرده و به بازار مصرف عرضه کنند.
در اعتقاد مردمی، شکوفه های بیدمشک باید قبل از بارندگی ها چیده و تبدیل به عرق شود زیرا نشستن قطرات باران بر روی شکوفه های بیدمشک باعث می شود عرق های تهیه شده از آنها مطلوبیت کافی را نداشته باشد.
اهالی ارومیه به پاکیزگی وسیله عرق‌گیری بیدمشک و خود شخص عرق گیرنده اهمیت زیاد می‌دهند حتی به اعتقاد آنها عرق‌گیری نباید به وسیله افرادی که نماز نمی‌خوانند، انجام پذیرد.
بیدمشک برای مردم آذربایجان غربی و به ویژه ارومیه اهمیت فراوانی دارد و با توجه به این اهمیت، شهرداری ارومیه امسال جشنواره بیدمشک را برای دومین بار با توجه به استقبال مردمی از 25 تا 27 اسفند در کنار مسجد تاریخی جامع ارومیه برگزار کرد.
رییس شورای اسلامی شهر ارومیه درخصوص برگزاری این جشنواره به خبرنگار ایرنا گفت: جشنواره بیدمشک با هدف ایجاد و شور نشاط اجتماعی و احیای مراسم کهن تهیه عرق بیدمشک در حال برگزاری است و از شهردار ارومیه برای برپا کردن آیین های نشاط و شادابی در بین شهروندان قدردانی می کنیم.
محمدرضا علیزاده امامزاده بیان کرد: آذربایجان غربی به ویژه ارومیه، آیین و سنن متنوعی در دل خود گنجانده که متاسفانه غبار فراموشی بر روی آن نشسته است که لزوم احیای آنها به ویژه توسط دستگاه های متولی ضروری است.
وی اظهار داشت: مردم ارومیه با شکوفه بیدمشک به نوروز سلام می‌ دهند و از گذشته‌های دور عرق ‌گیری بیدمشک در این دیار وجود داشته و در حال حاضر حفظ و احیای این سنت دیرینه وظیفه همگانی است.
ستاره خانوم بانوی 53 ساله ارومیه ای که به عرق گیری از بیدمشک مشغول است، در این خصوص گفت: هرسال کار عرق گیری از بیدمشک را انجام می دهم و از بچگی که مادرم این کار را انجام می داد من هم با دقت خاصی نگاه می کردم و خیلی از عرق گیری خوشم می آمد اکنون 33 سال است که با آمدن بهار شکوفه های بیدمشک را می چینم و عرق این گیاه خوشبو را می گیرم.
آقا محرم همسر ستاره خانوم از طرف دیگر حیاط با صدای بلند و با خنده می گوید البته عرق گیری از بیدمشک کار تخصصی من است و من بهتر از ستاره عرق گیری می کنم و بیدمشک ها را می چینم و داخل ظرف عرق گیری (نی قازان) می ریزم و ستاره فقط دستور می دهد و من اجرا می کنم.
عرق گیری از بیدمشک، بادرشبو، نعناع، شاتره و کاسنی هر سال برای رفع نیازهای خودمان انجام می دهیم و جزو جدانشدنی زندگی ماست.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی نیز در این خصوص گفت: برداشت شکوفه های بیدمشک از سطح بیش از 40 هکتار اراضی زیر کشت در این استان آغاز شده و بیشترین سطح زیر کشت بیدمشک در استان در شهرهای ارومیه، پلدشت و سلماس است اما ارومیه عمده ترین تولید کننده این گیاه است.
عزیز امانی افزود: سالانه بیش از 600 تا 800 تن گل تر بیدمشک از سطح باغ های استان که به صورت حاشیه کاری است برداشت و به بازار عرضه می‌شود که به مصارف صنعتی و سنتی می رسد.
وی اضافه کرد: یک سوم شکوفه‌های تولیدی توسط واحدهای تبدیلی جذب و به عرق تبدیل و نزدیک یک سوم آن در خانه‌ها مصرف و تبدیل به عرق بیدمشک می‌شود و بقیه نیز در مصارف مختلف توسط واحدهای گلاب‌گیری دیگر استان‌های کشور و تهیه نقل بیدمشکی در قنادی‌های ارومیه کاربرد دارد.
عرق‌گیری از بیدمشک در ارومیه به عنوان یک سنت ویژه با آیین خاصی و به وسیله دستگاه های تعریق و اغلب توسط بانوان انجام می‌گیرد.
تهیه عرق بیدمشک در آغازین روزهای بهار یکی از سنت های قدیمی خانواده های آذربایجان غربی به ویژه ارومیه است که به شکل صنعتی و سنتی انجام می شود.
در حال حاضر تعداد زیادی از واحدهای تبدیلی نیز این محصول را خریداری و تبدیل به احسن می کنند.
سطح زیر کشت این محصول در این استان به درستی مشخص نیست، اغلب این درخت در اطراف زمین های زراعی، کنار جوی های آب و زهکش ها کشت می شود.
بیدمشک علاوه بر رایحه مطبوع، دارای خواص درمانی زیادی است که اهالی شهرستان ارومیه برای استفاده از خواص درمانی و پذیرایی از مهمانان، عرق آن را در خانه ها نگهداری می کنند.
عرق و نقل بیدمشک به دلیل کیفیت و عطر و طعم مطبوع از قدیم الایام مورد توجه مسافران و گردشگران بوده و در زمان حاضر نیز از جمله اقلامی است که مشتریان زیادی دارد.
عرق بیدمشک، در رفع کم خونی، ناراحتی های قلبی و عروقی، تسکین اعصاب و دردهای رماتیسمی مورد استفاده قرار می گیرد.
غیر از خواص درمانی، شکوفه های بیدمشک، پوست درخت و برگ های آن نیز خاصیت ضدانگلی داشته و جوشانده آن انگل ها و کرم های معده و روده را از بین می برد.
وسایل تعریق در ارومیه که به زبان محلی نی قازان گفته می شود شامل یک دیگ و یک کلاهک است که کلاهک آن به شکل مخروط ساخته شده و دارای یک محفظه آب سرد است که به محض گرم شدن عوض می شود.
نقل و عرق بیدمشک ارومیه علاوه ‌بر داخل کشور، مشتریان زیادی در کشورهای همسایه و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس، ترکیه، جمهوری آذربایجان و گرجستان و سایر کشورها دارد و مازاد این محصول به این کشورها صادر می‌شود.
در سطح استان پنج واحد عرق‌گیری گیاهان دارویی از جمله بیدمشک وجود دارد که سالانه از این واحدها حدود 13 هزار تن عرق گیاهان دارویی استحصال و به بازارهای داخلی و خارجی صادر می‌شود.
تهیه عرق بیدمشک در آغازین روزهای بهار یکی از سنت‌های قدیمی خانواده‌های آذربایجان غربی به ویژه شهرستان ارومیه است که امیدواریم این سنت ها ادامه یابد.
8137/7129
گزارش از سیده فاطمه سجادی