چاپ

پیام آذری - مهاباد- قلعه تاریخی قلاتگاه یا «ریکاوا» یادگار هزاره اول قبل از میلاد در اشنویه بوده که برخی از نقاط آن طی سال ها و ماه های اخیر توسط حفاران غیرمجاز تخریب شده است؛ اقدام مخربی که جز رنج، حاصلی برای این افراد سودجو نداشت و بررسی های علمی هم نبود اشیای تاریخی در محوطه این بنای باستانی را تایید می کند.
شناسایی چند کتیبه مهم اورارتویی از جمله «کیله شین» و «عین الروم » در سایر مناطق اشنویه توسط کارشناسان میراث فرهنگی باعث شده است تا جویندگان آثار باستانی و تاریخی از این منطقه به عنوان بهشت باستان شناسی یاد کنند.
در طول تاریخ جویندگان زیادی از «ولفرام کلایس» باستان شناس شهیر آلمانی گرفته تا افراد سودجو برای پیداکردن اشیای قدیمی در این منطقه به کاوش و حتی حفاری های غیرمجاز پرداخته اند اما حاصل «هیچ» بوده است.
دژ قلاتگاه مربوط به دوره اورارتوها بوده و در فروردین 1347 با شماره ثبت 811 به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است اما سودجویان به تخریب و حفاری های شبانه در این قلعه باستانی پرداخته اند و در یکی از موارد حتی از دستگاه های سنگین راه سازی و بیل مکانیکی استفاده کرده بودند که با دخالت نیروهای حفاظت میراث فرهنگی مجبور به فرار شدند.
انتشار تصاویری از حفاری های غیرمجاز و تخریب دیواره های قلعه قلاتگاه در فضای مجازی، موجی از نگرانی را در میان علاقه مندان به میراث فرهنگی منطقه ایجاد کرده اما موقعیت خاص قلاتگاه و گسترده بودن این محوطه به مساحت بیش از 20 هکتار باعث شده است تا حفاظت از این بنای تاریخی بسیار مشکل باشد.
حفاری های غیرمجاز در قلاتگاه تا جایی بازتاب داشت که محمدمهدی شهریاری، استاندار آذربایجان غربی به میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان دستور داد تا ضمن تهیه گزارشی از آخرین وضعیت این قلعه مهم اورارتویی، نسبت به حراست از آن تا زمان آغاز کاوش های رسمی تمهیدات لازم را بیاندیشند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی نیز روز گذشته/جمعه/ در حاشیه سفر خود به این قلعه باستانی به خبرنگار ایرنا گفت: امسال چهار میلیارد ریال اعتبار از سوی فرمانداری اشنویه برای تعیین حریم سایت قلاتگاه و دعوت از هیاتی برای این منظور به اشنویه مصوب شده بود اما این اعتبار تاکنون تخصیص داده نشده است.
جلیل جباری افزود: مجوز سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای شروع عملیات تعیین عرصه و حریم هم اخذ شده است تا از حفاری غیرمجاز در این محوطه جلوگیری شود.
وی همچنین با تاکید بر اینکه چیزی عاید این حفاران غیرمجاز نمی شود، افزود: در روز گذشته/11 آبان 1397/ و با حضور سرپرست هیات کاوش محوطه تاریخی قلاتگاه اشنویه، این حفاری های غیرمجاز پوشش داده شد تا از تخریب دیوارهای سنگی این بنای باستانی جلوگیری شود.
فرماندار اشنویه نیز گفت: برای تعیین حریم و نقشه مغناطیسی دژ قلاتگاه این شهرستان چهار میلیارد ریال از سوی سازمان برنامه و بودجه آذربایجان غربی اختصاص یافته است.
اسعد خضری افزود: این اعتبار به صورت اسناد خزانه بوده و برای تبدیل آن به پول نقد رایزنی هایی صورت گرفته و قرار است 2 میلیارد ریال از این مبلغ به صورت نقدی در اختیار تیم کاوش قرار گیرد.
وی اضافه کرد: علاوه بر این اعتبارات، نماینده مردم اشنویه و نقده در مجلس شورای اسلامی برای تخصیص 10 میلیارد ریال اعتبار جهت کاوش و حفاظت از این قلعه قول مساعد داده زیرا نگهداری از این قلعه تاریخی نیازمند اعتبارات سالانه است.
سرپرست هیات کاوش قلاتگاه اشنویه هم طی روزهای اخیر در گفت و گو با خبرنگاران اظهار داشت: در قلاتگاه جز خشت و سنگ اشیای دیگری برای حفاران وجود ندارد و این قلعه تنها یک بنای تاریخی است.
حمید خطیب شهیدی افزود: حفاران تا به امروز وارد یک دیوار اورارتویی شده‌اند، سنگ‌ها را خالی کرده اند و به ردیف‌هایی خشتی رسیده‌اند.
این اورارتوشناس شهیر و کاشف کتیبه «میرگه‌کاروان» در خصوص انجام حفاری هایی در این قلعه، گفت: دیوارهای اورارتویی معمولاً از 2 طرف با سنگ‌های بزرگ و در میانه هم با ردیف‌هایی از خشت یا چینه درست‌ شده است و حفاران غیرمجاز، مغز دیوار که سنگ‌های کوچک دارد را تخلیه کرده اند و به خشت‌ها رسیده‌اند.
سرپرست هیات کاوش محوطه تاریخی قلاتگاه اشنویه گفت: در سایر آثار اورارتویی کشور از جمله «دژ بسطام» هیچ ‌یک از خشت‌ها سالم نمانده اما در قلاتگاه هر چهار ردیف خشت بکار رفته در دیوار قلعه - حداقل آن قسمتی که حفاران کنده‌اند - سالم مانده است.
خطیب شهیدی گفت: این قلعه متعلق به قرن نهم پیش از میلاد بوده و سنگ‌های استفاده‌ شده در آن بسیار بزرگ و در بیشتر موارد تراش‌ خورده است.
وی تاکید کرد: اسناد تاریخی نشان می دهد که در این تپه به‌ جز این دیوارها و اتاقک‌های نیمه ویران، هیچ گنجی پنهان نشده است و هیچ عتیقه‌ای یافت نخواهد شد.
به گفته وی اگر قلاتگاه آنجایی است که «سارگن» در موردش چنین گفته که «من آنجا را غارت کردم و بعد تمام چوب‌های سقف‌هایش را درآورده و آتش زده و از بیخ و بن برکندم»، پس 700 سال پیش از میلاد مورد تاخت ‌و تاز قرار گرفته و سپس تبدیل به یک ویرانه متروکه شده است و نمی‌تواند دیگر چیز به ‌دردبخور برای کسی داشته باشد.
وی افزود: این قلعه و سایر قلعه های اورارتویی که بیشتر در بلندی ها ساخته ‌شده بود، پس از اضمحلال بلااستفاده شده است.
شهیدی گفت: به ‌زودی و با عقد تفاهم‌نامه‌ای مابین میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غرب و فرمانداری و بر اساس مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور، تعیین عرصه و حریم محوطه تاریخی قلاتگاه اشنویه انجام می‌گیرد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشنویه نیز گفت: امسال در قسمتی از این قلعه، تونلی به طول 10 متر توسط افراد سودجو حفر شده بود که این تونل با حضور کارشناسان در روز گذشته ترمیم شد.
موسی خضری افزود: در صورت انجام کاوش و لایه برداری خاکی که این قلعه در زیر آن تدفین شده، این قلعه می تواند به یکی از جاذبه های گردشگری این شهرستان و محلی برای مطالعه و کاوش های باستان شناسی تبدیل شود.
وی یادآور شد: هزینه های کاوش باستان شناسی در این مجموعه تنها به هزینه های تعیین حریم و مطالعات ختم نمی شود و پس از کاوش و لایه برداری باید اعتباراتی برای نگهداری از این بنای تاریخی در نظر گرفته شود.
خضری گفت: اگر اعتبارات نگهداری برای این مجموعه باستانی بی نظیر اختصاص نیابد در مدت چند سال و بر اثر بارش برف و باران فرسایش می یابد یا بر اثر حفاری های غیرمجاز افراد سودجو از بین می رود.
محوطه و قلعه تاریخی قلاتگاه تنها یکی از 105 اثر تاریخی ثبت شده اشنویه در فهرست آثار ملی است؛ آثاری که صیانت از آنها نیازمند مشارکت های مردمی و تلاش شبانه روزی مسوولان است.