بزرگنمايي:

پیام آذری - تبریز- بازار مسگران تبریز با قدمتی به اندازه تاریخ این شهر که در دل بازار مسقف و بخش شمالی آن با عنوان «بازارچه دوه چی» واقع شده است، امروزه دیگر رمقی ندارد و هیچ مسگری در آن فعالیت نمی کند.
به گزارش ایرنا، بازار مسگران که زمانی نه چندان دور یکی از پر رفت و آمدترین و پر رونق ترین بخش های بازار تاریخی تبریز بود و استادان این صنعت و هنر دستی، آثار دست ساز و گران سنگ خود را در همان محل تولید و عرضه می کردند، امروز چنان دچار رخوت و رکودی شده است که فعالانی با 80سال سابقه در این بازار، دیگر دست شان به کار نمی رود و عطای فعالیت در این عرصه مهم را به لقایش بخشیده اند.
وقتی برای تهیه گزارش از بازارچه دوه چی، سراغ بازار مسگران را می گیرم و پس از عبور از دالان های این بازار تاریخی از سمت سامان میدانی وارد این بخش می شوم، برخلاف ذهنیت قبلی ام، با سکوت مرگ بار حاکم بر این بازار مواجه می شوم؛ نه مسگری وجود دارد و نه صدای چکشی به گوش می رسد، اینجا تنها صدایی که می آید، صدای مرگ و نابودی و رخوت است.
هم اکنون از مجموع حدود 70 مغازه بازار مسگران، بیش از نیمی تعطیل شده و بقیه نیز با تغییر از صنعت مس به ابزار فروشی و بزازی و سایر صنوف، فعالیتی کم رمق در این مکان تاریخی را به تصویر می کشند که بسیار رقت انگیز و دردناک است.
امروز تنها مسگرانی به اندازه کمتر از انگشتان دست در بازار مسگران تبریز فعال هستند که آنها هم نه در تولید و مسگری، بلکه در فروش تولیدات مسی با طعم با رکود شدید، به کسب و کار خود ادامه می دهند.
رکود حاکم بر بازار مسگری تبریز چنان شدید است که آثار روحی و روانی آن بر تعدادی از مغازه داران به طور کامل مشهود و واضح است، به گونه ای که بسیاری از آنها تقاضای مصاحبه خبرنگار ایرنا را با ناراحتی و غضب رد و از اینکه کسی به فکر نابودی مسگری نیست، به شدت ابراز گلایه می کنند.
یکی از پیران بازار مسگران که به گفته خودش بیش از 70 سال است در این بازار فعالیت دارد، به خبرنگار ایرنا می گوید: 90 سال سن دارم و از 70 سال پیش وارد صنعت مسگری شدم، امروز از اینکه این بازار را چنین مشاهده می کنم بسیار ناراحتم اما برای گذر عمر به مغازه می آیم تا ساعات آخر عمرم را در مکانی سپری کنم که عمر و جوانی ام را به پای آن داده ام.
حاج قادر علیزاده اضافه می کند: حدود 35 تا 40 سال قبل بازار مسگران جزو پررونق ترین بخش های بازار تاریخی تبریز بود و حتی رونق کسب و کار در این مکان بسیار بیشتر از راسته بازار بود، اما با توسعه شهری و کم سو شدن صنعت دستی مس به تدریج بازار مسگران کارکرد اصلی خود را از دست داد و امروز دیگر هیچ مسگری در این مکان وجود ندارد.
وی با بیان اینکه مسگری جزو شغل های سخت و طاقت فرسا است، ادامه می دهد: از دهه 1370 به دلیل شرایط اقتصادی پس از جنگ و افزایش مخارج زندگی، دیگر بازار مسگران به تدریج خالی از مسگران چیره دستی شد که روزگاری جزو اولین صنوف درآمدزای بازار تبریز بودند.
علیزاده، تغییرات سبک زندگی مردم طی سال های اخیر را از دیگر عوامل رکود بر بازار مسگران و صنعت مسگری تبریز می داند و می گوید: زمانی مردم آذربایجان برای تهیه جهزیه دختران خود تنها به بازار مسگران مراجعه و لوازم زندگی جدید فرزندان خود را از این بازار تهیه می کردند، اما تغییرات دهه های اخیر و ورود اجناس خارجی به بدنه زندگی مردم، رکود در این صنایع دستی بکر و بی بدیل را رقم زد.
وی که زمانی خود جزو مسگران معروف تبریز بود، تشریح می کند: از حدود 25سال قبل به دلیل بالا رفتن سن و رکود بر این صنف، مغازه را تغییر کاربری داده و به فروش اجناس مسی روی آوردم که متاسفانه این تغییر نیز حاصل و سود اقتصادی برایم نداشته است و امروز تنها برای اینکه در خانه نمانم، مغازه را باز می کنم.
حاج جواد مثنی از دیگران مغازه داران بازار مسگران تبریز است که به گفته خودش با 86 سال سن از 11 سالگی به صنعت مسگری روی آورده و از 15سال قبل دیگر به صورت حرفه ای مسگری را رها کرده و امروز بسیار اندک و در صورت داشتن حوصله در زمینه تعمیرات ظروف مسی فعالیت می کند.
او با ابراز تاسف از اینکه بازار مسگران امروز حال و هوای دیگری به خود گرفته و دیگر اثری از آن دورن طلایی نیست، می گوید: هرچند مشاهده این تصویر از بازار هر روز برایم زجرآور است اما باز نمی توانم از این مکان دل بکنم و در خانه بنشینم.
مثنی اضافه می کند: مغازه ای که اکنون در آن مستقر هستم یادگار پدرم است که 75 سال قبل فوت کرد و من صنعت مسگری او را ادامه داده و وارد این صنعت دستی شدم؛ شکر خدا زندگی خوبی دارم و 9 فرزند خود را با همین پیشه و درآمد آن به خانه بخت فرستاده ام و هیچ مشکلی هم ندارم.
وی به اوضاع دهه های قبل بازار مسگران اشاره می کند و با افسوس زیاد، ادامه می دهد: زمانی در این بازار به دلیل ازدحام جمعیت و رفت و آمد زیاد مردم فرصتی برای فراغت نداشتیم، اما اکنون چنان از کار بیکار شده ایم که اگر بخواهید تا صبح صحبت می کنم، بدون اینکه یک مشتری سراغ مان بیاید.
مثنی، راحت طلبی جوانان امروزی و سختی کار مسگری را از دلایل اصلی رکود و تعطیلی واحدهای موجود در بازار مسگران تبریز برمی شمرد و اضافه می کند: دیگر امروز کسی دل به چنین کارهای سختی نمی دهد و همه انتظار دارند با کمترین تلاش، یک شبه ره صد ساله را طی کنند.
وی می گوید: این در حالی است که در زمان های قدیم ما در سن پایین و با عشق و علاقه وارد این پیشه شده و از آن لذت می بردیم و به همین دلیل ابتکار و خلاقیت نیز به وجود می آمد.
پس از پرس وجوی بسیار برای یافتن کارگاه مسگری در نهایت موفق به پیدا کردن یک مسگر فعال در تبریز می شوم که آن نیز نه در بازار مسگران، بلکه در جوار این بازار و در محدوده «سامان میدانی»(میدان کافروشان) و در میان انبوه مغازه های میوه فروشی قرار داشت.
وارد کارگاه می شوم و در نگاه اول دیگ های بزرگ مسی جلب توجه می کند؛ مسگری که عرق می ریزد و چکشی که به ظروف مسی وارد می شد، صدایی دلنشین اما کم رمق دارد.
نامش احد خلدی است اما به «احد مسگر» شهرت دارد و به گفته خودش 6 نسل خانواده اش در پیشه مسگری فعال بوده اند؛ احد آقا 65 سال دارد و از 45 سال پیش به مسگری مشغول است.
او از اینکه مسگری در حال نابودی است و آخرین نفس های خود را می کشد ابراز تاسف و گلایه می کند و می گوید: این صنعت دستی و هنر بی بدیل نیاز به حمایت دارد و اگر همین روند بی توجهی ها همچنان تداوم یابد، طولی نمی کشد که فقط در کتاب ها و تاریخ باید سراغش را گرفت.
خلدی اضافه می کند: مسگری جزو پیشه هایی است که نیاز به خلاقیت و ابتکار عمل دارد و اگر کسی بدون علاقه وارد این حرفه شود، چیزی عایدش نخواهد شد؛ ما از دوران بچگی وارد این عرصه شدیم و تاکنون نیز تنها با عامل دلدادگی توانسته ایم آن را ادامه دهیم.
وی اظهار می دارد: در شرایط فعلی جامعه که جوانان دنبال میزنشینی و کارهای اقتصادی با سود کلان هستند، ورود به مسگری با ویژگی بسیار سخت و پیچیده انتظاری بیهوده است و حتی پسر من نیز نمی خواهد این پیشه نسلی اجداد خود را ادامه دهد.
خلدی با بیان اینکه رکود حاکم بر مسگری از حدود سه دهه قبل آغاز شد و تاکنون نیز با سرعت ادامه یافته است، یادآوری می کند: تغییر در سبک زندگی مردم و بی توجهی برخی از صنایع به مس باعث شده است امروز دیگر رونق سال های گذشته در مسگری وجود نداشته باشد.
وی مسگری را جزو نادر پیشه های بدون حامی در عرصه اقتصادی کشور می داند که هیچ نهاد، ارگان و اتحادیه ای پشتیبان آن نیست و فعالان این صنعت از هیچ حمایتی برخوردار نیستند.
این مسگر تبریزی ادامه می دهد: گفتن «لنگش کن» از دور خوب و راحت است اما باید وارد این صنعت دستی شد تا مشکلات آن را لمس کنی و امروز بنده با 45سال فعالیت در این حوزه حتی از خدمات بیمه ای نیز برخوردار نبوده و حق بیمه خود را به صورت اختیاری پرداخت می کنم.
معاون صنایع دستی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز به خبرنگار ایرنا می گوید: در حال حاضر تنها 5 کارگاه مسگری در استان فعال است که سه کارگاه در تبریز و 2 کارگاه نیز در شهر بناب فعال هستند.
فرشاد به آفرین درباره وضعیت حاکم بر بازار مسگران تبریز، با بیان اینکه تغییر کاربری مغازه های این بازار توسط مالکان آن انجام گرفته است، تاکید می کند: معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای جلوگیری از وضعیت به وجود آمده نمی تواند کاری انجام دهد، چون مالکیت این مغازه ها در دست افراد است و نوع فعالیت آنها را خودشان انتخاب می کنند.
وی ادامه می دهد: با این وجود طی سال های اخیر تا حدودی صنعت مسگری در سایر نقاط شهر فعال شده است.
به آفرین، برنامه ریزی برای آموزش مسگری را جزو برنامه های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی بیان و اضافه می کند: در این زمینه اقداماتی با همکاری و هماهنگی یکی از سازمان ها به انجام رسیده است و تلاش داریم طی ماه های آینده دوره های آموزشی را شروع کنیم.
وی تلاش برای ترغیب و تشویق جوانان به مسگری را جزو اولویت ها می شمارد و می گوید: در این زمینه به شدت نیازمند همکاری و مساعدت رسانه های گروهی برای تبلیغ بیشتر این صنعت دستی هستیم.
به آفرین، تحرکات اخیر در فروش صنایع مسی را به فال نیک می گیرد و یادآور می شود: بدون تردید رونق هر چه بیشتر فروش این صنایع دستی می تواند رغبت جوانان به مسگری را باعث شود.
به گفته وی، صنایع مس جزو پرفروش ترین صنایع دستی نمایشگاه بین المللی صنایع دستی تبریز در ماه گذشته و همچنین پارسال بود و غرفه های مربوط به استان زنجان در این زمینه عملکردی بسیار موفق داشتند.
امید است با برنامه ریزی مناسب مسئولان صنعتی، فرهنگی و اقتصادی کشور و استان آذربایجان شرقی، مسگری تبریز که زمانی آثار هنرمندان آن زبانزد خاص و عام بود رونقی دوباره گرفته و بازار مسگران این شهر تاریخی احیا شود.
گزارش: سیدیحیی مرتضائی
3038/518