بزرگنمايي:

آذری آنلاین - در پژوهشی که توسط محققان دانشگاه تبریز و دانشگاه خوارزمی انجام شده است، نقش و جایگاه زنان ایرانی در بنگاه‌های اقتصادی خانوادگی کوچک و متوسط مورد بررسی قرار گرفته است .
به گزارش ایسنا، بنگاه اقتصادی خانوادگی، نوعی فعالیت اقتصادی است که در همه جوامع وجود دارد و هنوز هم یکی از نهادهای اقتصادی اصلی در جوامع بشری به‌حساب می­‌آید. طبق تحقیقات انجام‌گرفته، کسب‌وکارهای خانوادگی بین 65 تا 90 درصد کسب‌وکارهای جهان را شکل می‌­دهند. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، معمولاً شرکت­های خانوادگی، حدود نیمی از نیروی کار را در بخش خصوصی استخدام می‌­کنند. این آمار و ارقام از یک­سو نشان‌دهنده اهمیت جایگاه بنگاه­‌های اقتصادی خانوادگی در اقتصاد همه کشورها و ازجمله ایران است و از سوی دیگر بیانگر نقش آن­ها در رشد و توسعه اقتصادی است .
زنان، به‌عنوان یکی از دو ستون اصلی خانواده، ازنظر تاریخی نقش پنهان مهمی در شرکت­ها و بنگاه­‌های اقتصادی خانوادگی ایفا کرده‌­اند. جایگاه زنان در فعالیت­های اقتصادی خانوادگی تحت تأثیر جایگاه خانوادگی آن‌هاست. بنگاه‌­های اقتصادی خانوادگی بیانگر شکلی از فعالیت‌­های اقتصادی است که اعضای یک خانواده در آن درگیرند. ازاین‌رو، ساختار و اصول حاکم بر خانواده به شکل­‌های مختلف در واحد اقتصادی اثر می­‌گذارد. به همین دلیل، نوع دیدگاه و نگرش به جایگاه زن در خانواده، تعیین کننده جایگاه او در بنگاه اقتصادی است .
در رابطه با این موضوع، گروهی از پژوهشگران کشورمان سعی کرده‌اند در مطالعه‌ای پژوهشی، به بازسازی معنایی نقش و جایگاه زنان در بنگاه‌­های اقتصادی خانوادگی کوچک و متوسط بپردازند .
در این تحقیق که توسط محققان دانشگاه تبریز و دانشگاه خوارزمی انجام شده است، پاسخ به این سؤالات مدنظر بوده است: این‌که از نگاه مدیرعاملان کسب­‌وکارهای خانوادگی، زنان خانواده چه نقشی در کسب‌وکار دارند و نقش آن‌ها چه تأثیری بر عملکرد بنگاه اقتصادی بر جای می‌­گذارد؟ میزان و شیوه درگیری آن‌ها در فعالیت بنگاه به چه صورت است؟ و زنان در ارتباط بین کسب‌وکار، به منزله نظامی اقتصادی و خانواده، به منزله نهادی اجتماعی، چه نقشی دارند؟
در این پژوهش که از نوع اکتشافی بوده است، از مصاحبه نیمه ساخت‌یافته با تعدادی از مدیرعاملان بنگاه‌های اقتصادی استفاده شده است و سپس داده‌های حاصله، با استفاده از روش‌ها و نرم‌افزارهای آماری، تجزیه‌وتحلیل شده‌اند .
در نتیجه این بررسی‌ها مشخص شد که نقش زنان تا حدود بسیاری، از هنجارها، ارزش­‌ها و نگرش‌­های فرهنگی حاکم بر هم محیط خانواده و هم محیط کسب‌وکار متأثر است. بر این اساس، نگرش و مدیریت مردسالارانه به منزله مهم­ترین نظام ارزشی و فرهنگی حاکم بر خانواده نقش و جایگاه زنان در کسب­وکارهای خانوادگی را تا حدود زیادی محدود می‌­کند .
بنابراین بنیان­گذاران و مدیرعاملان این شرکت­ها چه ازنظر مالکیت و چه در حوزه مدیریت کسب­‌وکار برای زنان (به‌ویژه همسران) نقش و جایگاهی صوری و غیر مهم قائل‌­اند! به همین دلیل، مالکیت آن‌ها در کسب‌­وکار، محدود به تعداد معدودی سهام است که بیشتر به منزله هدیه به آن‌ها تعلق گرفته است .
همچنین، طبق این نتایج، می‌­توان نقش زنان در کسب‌­وکار را تا حدودی جدلی توصیف کرد. به همین دلیل به‌نوعی با حضور دائمی آن‌ها در بنگاه اقتصادی مخالفت می‌­شود. در مواردی نیز که زنان به‌ویژه دختران و عروس‌­های خانواده در بنگاه اقتصادی حضور دارند، به­‌ندرت از حالت کارمندی خارج شده و به سمت­‌های مدیریتی، به‌ویژه مدیرعاملی بنگاه، ارتقاء پیدا می‌­کنند .
ستار محمدی تلوار، محقق جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه تبریز و سایر محققان مشارکت‌کننده در این پژوهش اعتقاد دارند: «عدم تمایل به حضور زنان در کسب‌­وکار یا نقش صوری و غیر مهم آن‌ها، هم ناشی از یک­سری کلیشه‌سازی‌های جنسیتی مانند احساسی و محافظه‌کار دانستن آن‌هاست و هم تا حدودی برای جلوگیری از بروز حساسیت‌­های آن‌ها به حضور زنان غیر فامیل و تأثیرات منفی آن بر کسب‌­وکار است ».
به گفته این محققان، «حضور و ایفای نقش زنان در کسب‌وکارهای خانوادگی، چالش‌هایی در پی دارد. این چالش­‌ها عبارت­ند از روابط رقابتی/حسادتی و بی‌اعتمادی فامیلی. چالش‌­های مورد اشاره، خود ناشی از رخ دادن نوعی درجه‌بندی فامیلی هستند که آن نیز از بستر فرهنگی کل جامعه متأثر است. درواقع، درجه‌بندی فامیلی یکی از ویژگی­‌های اصلی ساختار حاکم بر روابط خانوادگی و فامیلی است ».
آن‌ها می‌افزایند: «تقسیم فامیل به درجه یک، دو و غیره، نوع و میزان روابط خویشاوندی را تا حدود زیادی تعیین می­‌کند. در این میان، زنان گرایش بیشتری به حفظ و تقویت روابط خود درون خانواده هسته‌­ای دارند. این گرایش بر کم و کیف روابط فامیلی تأثیر منفی دارد و باعث نوعی بی‌­اعتمادی فامیلی می­شود. این چالش‌­ها پیامدهایی برای خانواده و بنگاه اقتصادی در پی دارند. گاهی باعث می‌­شوند تا روابط رو به سردی برود و حتی در مواردی به فروپاشی خانواده منجر شود. همچنین بازتاب ضعیف روابط فامیلی در فضای کسب‌وکار نیز دیده می‌­شود. به‌طوری‌که می‌­تواند به فروپاشی کسب‌وکار منجر شود ».
درواقع، همان‌طور که یافته‌­های این پژوهش نیز نشان داده است، سرنوشت اکثر کسب‌وکارهای خانوادگی در نتیجه چالش‌­ها و مشکلات مذکور به فروپاشی می‌­انجامد. بنابراین، الزامات اجتماعی و فرهنگی بیرون از فضای کسب‌وکار هم در عملکرد و هم در تداوم نسلی بنگاه اقتصادی خانوادگی بسیار تأثیرگذار است .
محمدی تلوار و همکارانش معتقدند: «اگر کسب‌وکارهای خانوادگی بخواهند عملکرد موفقی داشته باشند و حتی از خلال نسل­‌ها تداوم پیدا کنند، باید با پیروی از اصول سازمانی، حاکمیت فردگرایی در فضای کسب‌وکار، شفافیت در شراکت و مواردی ازاین‌دست تلاش کنند تا به‌نوعی تفکیک فضایی بین خانواده و کسب‌وکار دست پیدا کنند. بدون شک، در چنین فضایی، زنان هم در خانه و هم در کسب‌وکار عملکرد بهتری خواهند داشت، زیرا حرفه‌­ای شدن به معنای حاکمیت شایسته‌سالاری نیز است و آن‌ها می‌توانند تا جایی که به نقش خانوادگی‌شان لطمه‌ای وارد نشود، در کسب‌وکار نیز مشارکت داشته باشند. همچنین، شایسته‌سالاری زمینه‌های بروز اختلافات کاری را که به­ ناچار به درون خانواده‌ها نیز کشیده می­‌شود، تضعیف می­‌کند و از تنش‌­های کاری و خانوادگی جلوگیری می‌­کند ».
این یافته‌های جالب‌توجه که می‌توانند به کاهش نگرش و مدیریت مردسالارانه و افزایش گستره نقش و جایگاه زنان در کسب‌وکارهای خانوادگی و همچنین آگاهی از چالش‌های حضور زنان در بنگاه‌­های اقتصادی خانوادگی و تلاش برای کاهش آن‌ها کمک کنند، در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در نشریه «زن در توسعه و سیاست» منتشر شده‌اند .
نشریه «زن در توسعه و سیاست» که توسط مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران به‌صورت فصل‌نامه منتشر می‌شود، اولین نشریه دانشگاهی درباره مسائل زنان است که به طرح مباحث اجتماعی، رفتاری، اقتصادی و سیاسی مربوط به زنان ایران می‌پردازد.
انتهای پیام