بزرگنمايي:

آذری آنلاین - مهاباد- سمندر کردستانی یا عروس چشمه سارها، گونه ای از خانواده سمندریان بوده که در فهرست سرخ اتحادیه حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار گرفته است؛ جانور دوزیستی که شکار و تغییر شرایط اقلیمی، آن را در اصلی ترین زیستگاهش در سطح کشور یعنی بوکان در خطر انقراض قرار داده است.
به گزارش ایرنا شکار با هدف فروش، آلودگی های زیست محیطی، تخریب زیستگاه، فرسایش خاک، سرازیر شدن بی رویه آب های کشاورزی، علف کش ها و خشکسالی از عوامل تهدیدکننده نسل سمندر کردستانی در زیستگاه آن به شمار می رود.
پراکندگی این گونه زیبا با نام علمی' Neurergus' Microspilotus ' از جنس' Neurergus ' در سطح دنیا محدود به ایران، ترکیه و عراق است و شهرستان بوکان با داشتن حدود یکهزار حلقه از آنها، زیستگاه اصلی این گونه در سطح کشور به شمار می رود.
این گونه جانوری با خال های زرد رنگ در استان های کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی نیز زیست می کند و در اوایل صبح یا هنگام شب، سر از آب بیرون می‌آورد و گاهی هم به خشکی می‌آید.
شهر بوکان و مناطق ایل گورک مهمترین زیستگاه این دوزیست بوده و شناسایی این گونه نادر جانوری برای نخستین بار در این منطقه طی سال 1378 شمسی از سوی اداره حفاظت محیط ‌زیست شهرستان انجام شده است؛ این نوع از سمندر در حال انقراض در شمال شرق عراق و جنوب شرق ترکیه نیز دیده شده است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست بوکان در این خصوص به خبرنگار ایرنا، گفت: در گزارش های سابق وجود سمندر کردستانی تنها در استان های کرمانشاه و کردستان و در داخل چشمه‌ها و رودبارهای واقع در دره های عمیق سلسله جبال زاگرس(مرکزی) گزارش شده بود.
محمد احمدی ادامه داد: با توجه به پایش‌های انجام شده در چندین سال گذشته مشخص شد که قسمت های زیادی از منطقه مکریان در جنوب آذربایجان غربی شامل شهرستان های سردشت و بوکان نیز زیستگاه فعال این گونه به شمار می‌روند و پراکنش جغرافیای آن جدا از استان های کرمانشاه و کردستان منطقه مکریان را نیز شامل می‌شود.
وی بیان کرد: سمندر کردستانی از گونه های کمیاب جانوری در دنیاست که در لیست سرخ اتحادیه حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار گرفته و در رده حفاظتی بسیار خطرناک (Critically Endangered) رتبه بندی شده است.
احمدی افزود: در بوکان نخستین مشاهدۀ رسمی سمندر کردستانی به اردیبهشت 1388و در چشمه کانی "سارد" بین روستاهای "گنمان" و "موسی" برمی‌گردد.
وی بیان کرد: منطقه کوهستانی ایل گورک بوکان شامل روستاهای زاوا کیو، سارده کویستان، موسی، برایم خه سار و گنمان بوده که در 50 کیلومتری جنوب غربی بوکان و در ارتفاع تقریبی 1800-1500 متر از سطح دریا واقع شده است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست بوکان به پایش زیستگاه سمندر کردستانی در این شهرستان طی سال جاری اشاره کرد و گفت: در نخستین دوره این پایش تعداد حدود 450 حلقه از این گونه نادر جانوری که در معرض خطر انقراض قرار دارد، در این شهرستان سرشماری شد.
وی اضافه کرد: در مرحله دوم پایش سمندر کردستانی در زیستگاه های ابراهیم خصار و سلامت نیز بررسی و بیش از 400 عدد از این گونه در این زیستگاه ها مشاهده شد.
احمدی با بیان اینکه ارتفاعات این مناطق، مهمترین حوضچه‌های آبخیز رودخانۀ سیمینه را تشکیل می‌دهد، بیان کرد: منطقه کوهستانی ایل گورک در مجموع از بارندگی‌های مطلوبی برخوردار بوده و وجود چشمه‌ها و آبراهه‌های فراوان باعث بوجود آمدن شرایط مطلوب زیستگاهی برای سمندر کردستانی شده بطوریکه چندین کانون مهم تولید مثل و زادآوری در این منطقه ثبت شده است.
این کارشناس محیط زیست گفت: پوشش گیاهی آن عمدتا از درختچه های بلوط، گراس لند ها، گیاهان علوفه‌ای، نسترن وحشی و درخت‌های بید تشکیل شده و با توجه به امتداد جنگل های زاگرسی و وجود سرچشمه‌های آب فراوان، این منطقه به محل مناسبی برای زیست سمندر کردستانی تبدیل شده است.
وی اضافه کرد: در حال حاضر سمندر کردستانی که در زبان محلی "بووکی کانیاو" نامیده می شود از مهمترین گونه‌های جانوری است که چشمه‌ها و آبراهه های مناطق ایل گورگ بوکان یکی از مهمترین زیستگاه های جهانی آن به شمار می‌رود.
کارشناس محیط زیست در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: عمده ترین عوامل تهدید کننده جمعیت سمندر کردستانی شامل خشکسالی‌های پی در پی، زنده گیری، تخریب زیستگاه مانند انشعاب آب چشمه‌ها برای اهداف کشاورزی و آلودگی آب از طریق علف کش‌ها و کودهای شیمیایی است.
رحیم عبدالکریمی در خصوص ویژگی این گونه جانوری ادامه داد: سطح پشتی این گونه قهوه‌ای تا سیاه با لکه‌های زرد مایل به سبز کوچک به تعداد زیاد می‌باشد.
وی بیان کرد: پراکنش لکه ها در سطح پشتی این سمندر از الگو یا طرح خاصی تبعیت نمی کند و بخش های زیرین به رنگ قرمز کارمن دیده می شود و پاها وقتی به تنه نزدیک می شوند، یکدیگر را می پوشانند.
وی گفت: لارو آنها دارای علائم واضحی مبنی بر سازش با محیط جویبار است؛ این سمندر به محض آب شدن یخ ها در بهار برای جفت گیری از محل زیست زمستانه اش به سمت جویبارها حرکت می کند.
کارشناس اداره حفاظت محیط زیست گفت: سمندر کردستانی در بیشتر موارد در ارتفاعات یکهزار و 300 تا یکهزار و 400 متری زندگی می کند و در جنگل های بلوط زاگرسی پراکنش دارد و در داخل رودخانه و دمای آب محیط 10 تا 30 درجه سانتی گراد به سر می برد.
رئیس اداره حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: پراکنش سمندر کردستانی محدود به زیستگاه های شمال غرب کشور از جمله شهرستان های بوکان، سردشت، مهاباد و پیرانشهر و بیشترین آمار مشاهده شده مربوط به شهرستان بوکان است.
امید یوسفی افزود: بررسی زیستگاه های مرتفع و بالای یکهزار و 800 متر مهمترین شاخص در سرشماری این جانور به شمار می رود.
وی افزود: زیست آن در ارتفاعات به دلیل تمیز و زلال بودن آب و مهیا بودن تغذیه مناسب و شرایط دمایی مطلوب بوده و تغذیه این جانور از جلبک ها، حشرات و لارو جانوران دیگر است.
به گزارش ایرنا در ایران چهار نوع سمندر شاخص با نام های علمی "Neurergus" ،"N.crocatus" ،"N.kaiseri" ،"N.microspilotus" شناسایی شده که سمندر کُردستانی از نوع «N.microspilotus» است.
3093/7510/3072
گزارش: محمد ادیب