بزرگنمايي:

آذری آنلاین - تبریز- هر چند در جهان امروز نقش سازمان های مردم نهاد، موسوم به "سمن"ها، در کمک به حل مشکلات مبتلابه جوامع در حوزه های مختلف از جمله محیط زیست بر کسی پوشیده نیست، اما به نظر می رسد این موضوع در طرح احیای دریاچه ارومیه آن چنان که باید جدی گرفته نمی شود.
غفلت از ظرفیت "سمن" ها در طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه به حدی آشکار است که مجید خدابخش، استاندار آذربایجان شرقی، بارها بر ضرورت تغییر این نگرش و میدان دادن به اعضای سازمان های مردم نهاد برای کمک به نجات این پهنه آبی جهانی تاکید کرده است.
با این نگاه، خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) مرکز تبریز، میزبان میزگردی با حضور جمعی از مسوولان، کارشناسان و مسوولان سازمان های مردم نهاد بود تا دلایل نقش کمرنگ سمن ها در احیای دریاچه ارومیه و راهکارهای تغییر این وضعیت را بررسی کند.
** دلایل خشک شدن دریاچه از دیدگاه فعالان محیط زیست
دبیرکمیته اشتغال و معیشت جایگزین ستاد احیای دریاچه گفت: در بروکراسی اداری به دلیل اینکه محتوای رفتاری بر اساس اهداف خود بروکراسی تعریف شده، مشارکت اجتماعی پاسخگو نیست.
وحید مهدی نیا افزود: سازمان های مردم نهاد جزیی از ساختارهای اجتماعی است که مشارکت های مردمی را ترویج و تشویق می کنند.
وی ادامه داد: محتوای هدف گذاری مشارکت های اجتماعی، حل مشکلات شهروندان است ولی در عمل شاهد فاصله بین بروکراسی و بخش مشارکت های اجتماعی هستیم.
مهدی نیا با بیان اینکه حفظ محیط زیست برای نسل های آینده بسیار ضروری است، گفت: به نظر می رسد در بروکراسی اداری این ضرورت فقط بر روی کاغذ نوشته شده و نمی تواند در عمل به اهداف تعیین شده برسد.
وی اضافه کرد: شاهد این هستیم که در سال های گذشته برخی برنامه ها و خطاهای برنامه ای به محیط زیست آسیب زده است که مصداق بارز آن دریاچه ارومیه است.
دبیر کمیته اشتغال و معیشت جایگزین ستاد احیای دریاچه گفت: شاید اقلیم تاثیری بر خشک شدن دریاچه ارومیه داشته باشد، ولی عمده تاثیر بر این موضوع، خطای برنامه ریزی و توسعه بیش از حد ظرفیت های کشاورزی و ساختارهای هدایت مدیریت آب است.
مدیرعامل سازمان مردم نهاد زیست محیطی "همیاران زیست سبز" نیز در این نشست گفت: اگر امروز با مساله ریزگردها، آلودگی هوا، از بین رفتن جنگل ها و اراضی کشاورزی و خشکی تالاب ها روبرو هستیم، ناشی از برنامه ریزی های توسعه ای است که اجرایی شده اند.
محمدحسین حسن زاده افزود: شاید مردم نیز در این زمینه نقش داشته باشند ولی باید توجه داشت که مردم همیشه براساس سیاست های دولت در دوره های مختلف حرکت کرده اند.
وی با اشاره به اینکه مشکلات محیط زیست امروز به یکی از اصلی ترین تهدیدها تبدیل شده است، گفت: برای رفع این معضل باید در سیستم مدیریت جامعه بازنگری انجام و به مردم نقش داد، در غیر این صورت حتی با دیدگاه و برنامه ریزی درست دولتی، محیط زیست نجات پیدا نمی کند.
حسین زاده تاکید کرد: ضروری است دولت بخش کوچکی از مدیریت جامعه و برنامه ریزی را برعهده بگیرد و بیشتر بر نقش مردم توجه شود.
مسوول دبیرخانه تالاب های آذربایجان شرقی نیز گفت: بحران زیست محیطی یک بحران جهانی است و تالاب ها در همه جای دنیا با چالش خشکی مواجه هستند و این بحران تنها به کشور ما اختصاص ندارد.
یداله آذرهوا افزود: برای احصای بحران های زیست محیطی ضروری است سازمان های دولتی ارتباط، همکاری و تعامل خود را با سازمان های مردم نهاد افزایش دهند و صرف انجام کارهای دولتی نتیجه ای نخواهد داشت.
وی با تاکید بر اینکه باید برنامه های دولت توسط مردم نیز پیگیری شود تا به نتیجه و اهداف مورد نظر برسد، اظهار داشت: تشکل های زیست محیطی نقش بسیار تاثیرگذاری در پیگیری برنامه های دولتی توسط مردم ایفا می کنند.
آذرهوا اضافه کرد: سازمان های مردم نهاد از بدنه مردم هستند و بدون هیچ چشمداشت مادی و فقط به خاطر دغدغه های زیست محیطی وارد عرصه شده اند و مطالبه گر واقعی بحث های زیست محیطی هستند.
** سطح پویایی تشکل های زیست محیطی در احیای دریاچه ارومیه
دبیر کمیته اشتغال و معیشت جایگزین دفتر ستاد احیای دریاچه در آذربایجان شرقی گفت: در دنیا جایگاه سازمان های مردم نهاد در مشارکت های اجتماعی پذیرفته شده است.
مهدی نیا ادامه داد: ساختار اجرایی "سمن" ها در راستای هویت اجتماعی و دفاع از عملکرد سازمان بسیار مهم است.
وی اظهار داشت: مردم به خوبی متوجه وضعیت آشفته زیست محیطی هستند و برخی افراد به صورت داوطلبانه در راستای تسهیل و بهبود وضعیت، حرکت هایی انجام داده اند.
دبیر کمیته اشتغال و معیشت جایگزین ستاد احیای دریاچه با بیان اینکه ساختارهای سازمان های مردم نهاد با بروکراسی اداری فاصله دارد، ادامه داد: آنها برای فعالیت یا باید وابسته به دولت باشند و یا به صورت فردی عمل کنند.
وی با اشاره به اینکه بعضی از آسیب های زیست محیطی ناشی از عملکرد و تصمیم های دولت هاست، گفت: برای مثال در زمستان شاهد آلودگی هوای تبریز هستیم؛ این امر به دلیل برنامه ریزی اشتباه توسعه و ساخت شهری و افزایش شهرنشینی است.
مهدی نیا افزود: سازمان های مردم نهاد سعی دارند در آینده زیست محیطی نقش آفرین باشند تا به این ترتیب بخشی از هزینه های دولت را کاهش دهند.
مدیرعامل سازمان مردم نهاد زیست محیطی "همیاران زیست سبز" نیز گفت: براساس تعریف جهانی، سازمان مردم نهاد سازمانی غیردولتی، غیر سیاسی و غیرانتفاعی است.
حسن زاده با بیان اینکه متاسفانه برداشت ها از این تعریف اشتباه است، افزود: سازمان های مردم نهاد باید از بودجه و اعتبارات دولتی در جهت فکر جدید و متفاوت تر بهره مند شوند.
وی با اشاره به اینکه یکی از شاخص های توسعه در دنیا کمیت و کیفیت سازمان های مردم نهاد است، ادامه داد: 46 سازمان مردم نهاد در آذربایجان شرقی وجود دارد که از این تعداد 10 تشکل فعال است.
مسوول دبیرخانه تالاب های آذربایجان شرقی نیز گفت: سازمان های مردم نهاد نیازمند حمایت از سوی حاکمیت هستند تا به توانایی و تخصص لازم دست یابند و بتوانند به معنی واقعی در جایگاه یک تشکل مردمی عمل کنند.
آذرهوا با تاکید بر اینکه حمایت باید از سوی حاکمیت انجام شود، ادامه داد: برای مثال اگر حمایت مالی از سوی سازمان محیط زیست انجام شود، سازمان مردم نهاد مفهوم غیردولتی خود را از دست خواهد داد و این رویکرد می تواند در عملکرد سمن ها به رابطه شرکت و کارفرمایی انجامد.
وی اظهار داشت: هرچقدر تعداد سازمان های مطالبه گر در جامعه افزایش یابد و به بحث های زیست محیطی پرداخت شود، به نفع جامعه است.
** نقش سمن ها در تغییر نگرش احیای دریاچه ارومیه
دبیرکمیته اشتغال و معیشت جایگزین ستاد احیای دریاچه گفت: با تزریق پول و اعتبارات دولتی در بحث احیای دریاچه ارومیه نمی توان به نتیجه رسید و نیاز به تغییر نگرش در بدنه دولت نسبت به موضوع احیا هستیم.
مهدی نیا ادامه داد: براساس نقشه های هوایی که از اراضی اطراف دریاچه ارومیه گرفته شده، وسعت اراضی کشاورزی سه برابر ظرفیت آن افزایش یافته است.
وی افزود: با وجود اینکه سازمان های بین المللی بر توسعه روستاها با توجه به معیشت مردمی تاکید دارند، اما هنوز سازمان های دولتی در کشور ما به این باور نرسیده اند.
وی ادامه داد: مساله خشکی دریاچه ارومیه از موضوع معیشت و توسعه اراضی کشاورزی آغاز شده و تا زمانی که نگرش مسوولان و مدیران در خصوص معیشت مردم تغییر نکند، احیای دریاچه ارومیه رخ نمی دهد.
مدیرعامل سازمان مردم نهاد زیست محیطی "همیاران زیست سبز" نیز با اشاره به فعالیت 20 ساله این تشکل گفت: در این مدت بارها در مورد خشکسالی تاکید کرده ایم، ولی مدت زمان بسیاری طول کشید تا سیستم دولتی قبول کند که اتفاق مهمی در حال رخ دادن است.
حسن زاده با اشاره به توجه دولت تدبیر وامید نسبت به احیای دریاچه ارومیه، اظهار داشت: در سال 92 در دانشگاه تهران همایش یک روزه برای استان های همجوار دریاچه برگزار شد، ولی حاضران اصلی آن همایش از بین فعالان زیست محیطی و مدیران دولتی نبودند و مقالات ارائه شده از سوی پیمانکاران و بحث های مطروحه نیز بیشتر فنی و نه فرهنگی و اجتماعی بود.
وی ادامه داد: میزان بسیار کمی از اعتباراتی که برای دریاچه ارومیه از سوی دولت هزینه می شود، به بخش به کشاورزی و اجتماعی اختصاص می یابد و بیشتر به طرح فنی پرداخت می شود.
حسن زاده با تاکید بر اینکه مردم منطقه با جان و دل نسبت به اتفاقی که در حال رخ دادن است آگاه هستند، گفت: معیشت مردم از موضوعات مهمی است که باید در فرآیند احیای دریاچه ارومیه مورد توجه قرار گیرد و فقط با انجام پروژه های فنی نمی توان به نتیجه دست یافت.
مسوول دبیرخانه تالاب های آذربایجان شرقی نیز گفت: موضوع بحران دریاچه ارومیه مربوط به چند سال گذشته نیست، بلکه ناشی از سیاست هایی است که در بخش آب و کشاورزی در دهه های قبل اتخاذ شده است.
آذرهوا افزود: این موضوع باعث شده برنامه ریزی به سمت توسعه بخش کشاورزی و سازه های آبی سوق پیدا کند که ناخودآگاه موجب مهار آب ها و توسعه بخش کشاورزی شده است.
وی ادامه داد: بحران دریاچه ارومیه در 40 سال گذشته رخ داده و باید به صورت جامع و اکوسیستمی به این حوزه نگریست و صرف نگاه مبتنی بر بالا بردن تراز دریاچه ارومیه جوابگو نیست.
وی اظهار داشت: باید برنامه کلان و درازمدت برای این حوزه داشته باشیم و در برنامه ها تجدید نظر کنیم؛ ضروری است نگرش اکوسیستمی مورد توجه قرار گیرد واین امر تنها با نگرش دولتی رخ نمی دهد.
آذر هوا اضافه کرد: برای احیای دریاچه ارومیه باید فعالیت سازمان های مردم نهاد و مشارکت های مردم منطقه مورد توجه جدی قرار گیرد و باید باهم و در کنار هم برای دریاچه برنامه بنویسیم وآن را اجرایی کنیم.
وی ادامه داد: ضروری است حوزه دریاچه ارومیه را از اتکا به کشاورزی خارج کنیم و معیشت های جایگزین مورد توجه جدی مسوولان قرار گیرد.
** راهکارهای افزایش مشارکت اجتماعی در احیای دریاچه ارومیه
دبیرکمیته اشتغال و معیشت جایگزین ستاد احیای دریاچه با بیان اینکه سمن ها یکی از ساختارهای اجتماعی تاثیرگذار می باشند، تاکید کرد: مساله دریاچه ارومیه بدون مشارکت مردمی حل نمی شود.
مهدی نیا با بیان اینکه ضروری است نگرش دولتی به موضوع احیای دریاچه ارومیه تغییر کند، افزود: ستاد احیا دریاچه ارومیه تاکنون نتوانسته آن طور که باید نقش اجتماعی خود را ایفا کند.
وی اضافه کرد: مشارکت های اجتماعی برای حل معضل دریاچه باید مورد توجه مدیران دولتی قرار گیرد و باید آن را در عمل نشان دهند.
مدیرعامل سازمان مردم نهاد زیست محیطی "همیاران زیست سبز" نیز با بیان اینکه معضل محلی نیازمند تجویز نسخه محلی است، گفت: برای احیای دریاچه ارومیه ساختارهای محلی باید تقویت شوند و تا زمانی که نسخه محلی برای آن نوشته نشود، برنامه های دیگر شکست خواهد خورد واین امر باعث سرافکندگی فعالان منطقه می شود.
حسن زاده ادامه داد: مشکل دریاچه را ساکنان منطقه درک می کنند، اما به خاطر برخی بروکراسی های اداری رایج در کشور، نیاز به ورود بالاترین مقام های دولتی است تا اعتبارات به آن تعلق گیرد.
وی افزود: هزینه کرد اعتبارات نباید وابسته به تصمیمات خارج از منطقه باشد و باید در خود منطقه تصمیم گرفته شود که این اعتبارات در چه بخشی هزینه شود ولی در عین حال نیاز به نظارت خارج از سیستم جهت سنجش عملکرد وجود دارد.
مسوول دبیرخانه تالاب های آذربایجان شرقی نیز گفت: متاسفانه نقش مردم به عنوان بازیگران اصلی حوزه دریاچه ارومیه نادیده گرفته شده و تا زمانی که به آن توجه نشود، مشکل دریاچه حل نخواهد شد.
آذرهوا افزود: بحران به وجود آمده برای دریاچه ارومیه به هر دلیلی که باشد نیاز است که از طریق افزایش مشارکت های مردمی برای حل این بحران اقدام کرد.
وی اظهار داشت: باید برنامه ریزی ها برای احیای دریاچه ارومیه در راستای افزایش مشارکت های مردمی انجام شود که متاسفانه به این موضوع تا کنون توجه جدی نشده است.
وی بر لزوم افزایش همکاری برنامه ریزان دستگاه های دولتی با سازمان های مردم نهاد و مردم منطقه تاکید کرد.
به گزارش ایرنا، دریاچه ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه بزرگ آب شور دنیا محسوب می شد.
مساحت این دریاچه در تابستان 2015 میلادی حدود 6 هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار می‌گرفت.
آب این دریاچه بسیار شور بوده و بیشتر از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شود.
دریاچه ارومیه از اواسط دهه 1380 شروع به خشک شدن کرد و در مدت کمی وسعت آن به شدت کاهش یافت.
خوشبختانه دولت تدبیر و امید از ابتدای فعالیت خود ستاد احیای دریاچه ارومیه را تشکیل داده و احیای این پهنه آبی را وجه همت خود قرار داد.
بر اساس آمار منتشر شده در پنج سال گذشته افزون بر دو هزار و 700 میلیارد تومان برای احیای دریاچه ارومیه از سوی دولت هزینه شده است.
6120/518