بزرگنمايي:

آذري انلاين- حفاظت از ميراث تاريخي به عنوان بخشي از يادگاران گذشته براي آيندگان، يکي از وظايف همه دستگاه هايي است که به نوعي مي توانند در اين کارزار مهم ايفاي نقش کنند. «مسجد زري» يکي از آثار تاريخي است که در ماه هاي اخير شاهد تحولاتي بوده که ما را به عنوان نماينده افکار عمومي بر آن داشت به سراغ آنچه برويم که در جريان است.

وجه تسميه مسجد زري
ترجيح داديم در ابتدا به سراغ يک کارشناس برويم تا از وي درباره اين مسجد بپرسيم سيدهادي موسوي به عنوان فردي معرفي شد که در اين زمينه مطالعات گسترده اي داشته است. وي درباره اين مسجد به صبح سهند گفت: ويژگي هاي شکلي بناهاي ساخته شده مراغه در طول تاريخ پيرو اصول و الزامات مختلفي از جمله اقليم و شرايط آب و هوايي ناحيه جنوب سهند، نيازهاي کارکردي و انديشه متعالي در نظام بخشي فضاي معماري آن بوده که به فراخور کاربري هر بنا گستره سايه اين اصول در هر يک بيشتر و کمتر ديده مي شود.
وي اضافه کرد: هرچند تصويري دقيق از مساجد اوليه تا دوره ميانه اسلامي در مراغه وجود ندارد اما از مساجد موجود مراغه پيداست الگويي واحد و در معماري آن بوده که اکنون نمونه کامل آن در مسجد ملارستم مراغه مشهود است. مساجد ريحان، سفيد، قاضي، ضرير يا زرير همانند مسجد ملارستم داراي شبستاني است که با سقفي تخت و منقوش به آرايه هاي الوان اسليمي به روي ستون‌هاي چوبي با سر ستون هاي قطار بندي شده و پايه ستونهاي سنگي بنا نهاده شده است. اين مساجد داراي فضايي دو طبقه در بخش شمالي بودند که طبقه بالاي آن به عنوان ايوان زنانه و پايين به آشپزخانه اختصاص داشت.
اين کارشناس معماري با بيان اينکه مسجد ضرير يا زرير نيز از مساجدي است که ويژگي خاص مساجد چوبي را داراست.توضيح داد: تاريخ احداث اين مسجد به طور دقيق در دست نيست. به استناد تاريخ مندرج در يکي که تاريخ نقاشي سقف در آن سنه 128 ه.ق قيد شده گمان مي رود در نگارش تاريخ از عنوان عدد هزارگان آن صرف نظر شده و در اصل تاريخ نقاشي سقف سنه 1128 ه.ق مي باشد. اين تاريخ اواخر حکومت صفوي را نشان مي دهد.
موسوي درباره وجه تسميه نام اين مسجد که سئوالات زيادي درباره آن وجود دارد مي گويد: وجه تسميه اين مسجد از قول ها و نظرهاي مختلف متفاوت مي باشد. البته براي هيچ يک از اين آرا سند قابل اتکايي وجود ندارد. برخي معتقدند اين عنوان از روي اسم باني مسجد که بانويي به نام (زري) بوده بر گرفته شده است. البته با تغيير نوشتار به (ضرير) معني آن ضرر ديده و نابينا مي شود و (زرير) نيز به معني گياهي است که براي ساخت رنگ براي رنگرزي استفاده مي شود و به رنگ زرد است که طيف رنگ هاي زيتوني، ليمويي، سبز و نارنجي از آن حاصل مي شود و عبارت زرير محتمل با سقف الوان مسجد مرتبط باشد. در کل نمي توان به هيچ يک از اين عناوين اتکا کرد و همه آن فرضياتي است که باب تحقيق را هموار مي سازد.

اجازه دادستاني براي تخريب بخش غيرتاريخي مجموعه
براي بررسي حواشي ايجاد شده به سراغ طالبي رييس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري مراغه رفتيم که وي اين تخريبات را در راستاي بازسازي اين مجموعه عنوان کرد، موضوعي که علي دلداري، دادستان عمومي و انقلاب مراغه نيز آن را تاييد کرد و به صبح سهند گفت:« با توجه به اين مجموعه براي سال‌هاي متمادي رها شده بود و در آستانه تخريب قرار داشت، درخواستي از ميراث فرهنگي براي تخريب بخشي از آن مجموعه که تاريخي نبود شد که بعد از بررسي هاي به عمل آمده و مشخص شدن اينکه محل درخواست شده براي تخريب جزو محوطه تاريخي اثر نيست با آن موافقت شد».

تاريخچه مسجد زري از زبان رئيس اداره ميراث فرهنگي مراغه
رييس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري مراغه درباره قدمت مسجد زري مي گويد: اين مسجد به اواخر دوره صفويه برمي گردد؛ بناي آن متشکل از سه بخش است:
1-شبستان: ضلع جنوبي و غربي مسجد
2-قسمت الحاقي مسجد: ضلع شمالي
3-حياط مسجد: ضلع شرقي
وي درباره ثبت ملي اين مسجد تصريح مي کند: مسجد زري در سال 1382 به ثبت ملي رسيده است و هر سه بخش مذکور جزو عناصر ثبتي محسوب مي شوند. که بخش الحاقي (اين بخش ارزش معماري چنداني ندارد) و ما قائل به بازسازي بخش اصلي هستيم.
طالبي درباره تخريب بخش هايي از اين مسجد افزود: به مرور زمان و خصوصا در سال هاي 91 و 92 به علت بارش باران و... قسمت الحاقي مسجد تخريب شده است که امروز بزرگترين معضل در بخش الحاقي مسجد مي باشد. در شهريور ماه 94 در جلسه اي که با هيئت امناي مسجد برگزار شد مقرر گرديد ميراث فرهنگي ظرف مدت يک ماه طرح و نقشه اوليه بازسازي را تهيه و براي اجرا تحويل هيئت امنا مسجد کند که متاسفانه بعد از گذشت يک سال هيئت امنا مسجد به تعهد خود عمل نکردند. تا اينکه امسال به همت و پيگيري هاي دادستان محترم شهرستان مراغه جناب آقاي دلداري جلسه اي برگزار و قرار شد که هيئت امناي مسجد کار مرمت و بازسازي را آغاز کنند.
وي در ادامه توضيحات خود گفت: بخش الحاقي مسجد به کمک شهرداري و با حضور نماينده دادستان و اداره اوقاف(که وظيفه اجراي امور اداري را بر عهده دارد) و با نظارت ميراث فرهنگي آواربرداري شد و طرح و نقشه اوليه مرمت و بازسازي مسجد از سوي سازمان آماده و هيئت امناي محترم مسجد يک ماه فرصت دارند که بعد از ارائه طرح نسبت به اجراي پروژه اقدام نمايند. که در طول اين مدت سازمان ميراث فرهنگي وظيفه نظارت بر حسن عملکرد و اجراي پروژه را بر عهده دارد.
طالبي ارزشمندترين عنصر مسجد ضرير را سقف مسجد عنوان کرد و تصريح داشت: سقف مسجد، چوبي و شامل طلاکوبي است که به احتمال زياد نام مسجد(زري) از سقف آن گرفته شده است.
رئيس اداره ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري در پايان گفت: به فرض محال اگر اين پروژه امسال به هر دليلي اتفاق نيفتد که ممکن است ناشي از محدويت بودجه ـ با توجه به پروژه هاي در دست اجراي سازمان و پيشرفت کاري اين پروژه هاـ باشد اولويت با پروژه هاي حسينيه حاج غفار و کليساي هوانس خواهد بود.