بزرگنمايي:

پیام آذری-  روستای زیبای و دیدنی «زنوزق» مانند تمام روستاهای پلکانی دارای خانه هایی است که پشت بام آن ها حیاط خانه بالایی بوده و این خانه ها پله به پله تا بالای کوه ادامه می یابند و مسیر دسترسی خانه های این روستا نیز همچون ریشه تنیده درخت، در تاریخ کهن زندگی روستایی ریشه دوانیده است.

روستای تاریخی زنوزق در 30 کیلومتری شمال غربی شهرستان مرند واقع شده و از شرق به کوه‌های سلطان سنجر، از غرب به روستای درق و از جنوب غرب به شهر زنوز محدود می‌شود و همجواری آن با شهر زنوز که خود بیش از 800 سال قدمت دارد، معرف پیشینه تاریخی این روستا است.
«زنوزق» در بین کوه‌ها و خانه های آن در بین باغات محصور شده و به گفته صاحب نظران، خانه‌های آن از دوره صفوی به جا مانده و قبرستان این روستا با سنگ قبرهای قدیمی شاهدی بر قدمت این روستا است.

 سنگ فرش معابر این روستا که از سوی بنیاد مسکن در سال های گذشته اجرا شده است، نیز در نوع خود جلوه ای زیبا به آن بخشیده و باغات، کوه‌ها و تفرجگاه‌های مستعد حاشیه این روستا هر کدام به تنهایی در ایام مختلفی از سال می تواند پذیرای گردشگران خارجی و داخلی باشد. 

معابر روستا شیب زیادی دارد و محله‌های سیدی، آقابابا، بدیر و کدلر از اصلی‌ترین محله های این روستا بوده و در ساخت خانه‌های بافت قدیمی از مصالح بومی مانند چوب، خشت، گل و سنگ استفاده شده است.

مجموعه عوامل طبیعی و تاریخی این روستا، آن را به یکی از ممتازترین روستاها در حوزه فرهنگی و گردشگری تبدیل کرده و در صورت توجه و اهتمام دستگاه های متولی حوزه گردشگری می تواند گردشگران را به خود جذب کند.

مدیرکل بنیاد مسکن آذربایجان شرقی با اشاره به طرح بهسازی بافت های با ارزش روستایی در استان می گوید: این طرح با هدف ایجاد بستر گردشگری در روستاهای دارای بافت تاریخی و قدیمی استان اجرا می شود و در این راستا بهسازی روستاهای زنوزق شهرستان مرند، اشتبین جلفا و توتاخانه شهرستان بناب انجام شده است.

حافظ باباپور، می افزاید: در این طرح بنیاد مسکن با حفظ هویت و اصالت روستاهای دارای بافت تاریخی و قدیمی از جمله روستای زنوزق، اقدام به کف سازی و جداره سازی معابر، ایجاد پیرنشین جلوی در منازل و انجام طرح های معماری و بهسازی کرده است.

وی با تاکید بر اینکه هدف از اجرای این طرح ها جذب گردشگر است، اظهار می کند: دانشجویان رشته های معماری و شهرسازی در قالب تورهای گردشگری از این روستاها بازدید کرده و با معماری، تاریخ و فرهنگ این روستاها آشنا می شوند.

مدیرکل بنیاد مسکن آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه مطالعات طرح روستای زنوزق در سال 82 شروع شده است، می گوید: عملیات اجرایی آن در سال 86 آغاز شده و در سال 92 به اتمام رسیده است و برای مطالعات و اجرای طرح بهسازی بافت باارزش روستای زنوزق حدود 6 میلیارد و 873 میلیون ریال از منابع ملی هزینه شده است.

باباپور، ادامه می دهد: در این طرح یک هزار و 341 متر جوب سنگی، 6 هزار و 344 مترمربع سنگ فرش، 404 متر دیوار سنگی، 714 متر رخبام، 111 متر کانیو سنگی، یک هزار و 124 متر ازاره سنگی، یک هزار و 435 متر مربع کادر بندی و 3 هزار و 772 متر مربع سیمان کاری انجام شده است.

وی با اشاره به اینکه رویکرد بنیاد مسکن در بازگشایی معابر روستاها تعدیل شده و بیشتر به زیباشناسی و حفظ معماری محلی و بومی توجه شده است، یادآوری می کند: برای حفظ بافت تاریخی روستای زنوزق وضع موجود معابر آن حفظ شده و تخریبی در مسیر انجام نشده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه این استان از روستاهای زیبا و با جاذبه های طبیعی و تاریخی بسیاری برخوردار است، می گوید: روستاهای تاریخی زنوزق، دارانداش و درق در شهر زنوز و روستای کلجار در مسیر ورودی شهرستان مرند از جمله روستاهای هدف گردشگری آذربایجان شرقی است که با داشتن ظرفیت های تاریخی و طبیعی از مناطق مهم گردشگرپذیر استان در حوزه بوم گردی محسوب می شوند.

مرتضی آبدار، می افزاید: احیای خانه های گردشگری در روستاهای هدف به خصوص زنوزق، معرفی توانمندی آن ها در حوزه صنایع دستی و فرآورده های دامی و کشاورزی، هر کدام به نوبه خود می تواند باعث جذب گردشگر شود.

وی یادآوری می کند: این اداره کل در راستای احیای بافت های با ارزش، حفظ و احیای سنت ها و فرهنگ روستاهای هدف گردشگری و تحکیم عمومی و اقتصادی روستا اهتمام ویژه ای دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی با اشاره به قدمت تاریخی روستای زنوزق می گوید: با توجه به اقلیم مناسب این روستا ایجاد اقامتگاه های بوم گردی موجب اقبال گردشگران و اشتغال مردم منطقه در حوزه گردشگری در این منطقه می شود.

آبدار، ادامه می دهد: هم اکنون در این روستا مجوز ایجاد یک باب خانه بوم گردی صادر شده و این خانه برای اسکان مسافران و گردشگران آماده است.

رئیس بنیاد مسکن شهرستان مرند نیز با اشاره به کارهای انجام شده در راستای توسعه گردشگری در روستای زنوزق می گوید: این روستا به ماسوله آذربایجان معروف بوده و طرح بهسازی بافت باارزش آن با هدف ایجاد بستر گردشگری بدون تغییر ماهیت و هویت روستا اجرا شده است.

مهدی وفادار، با بیان اینکه خانه های این روستا به صورت پلکانی احداث شده است، می افزاید: این روستای تاریخی و قدیمی دارای طبیعتی بی نظیر و محصولات و سوغاتی های دلپذیری دارد که از جاذبه های گردشگری این روستا به حساب می آیند.

دهیار روستای زنوزق نیز می گوید: با توجه به سنگ نوشته های موجود در قبرستان زنوزق، این روستا از قدمت زیادی برخوردار بوده ولی با توجه به اینکه مطالعات باستانشناسی روی آن انجام نشده است نمی توان به یقین قدمت آن را تعیین کرد.

توحید پروری، می افزاید: در استناد به تفسیرها و تحقیقاتی که بر روی این روستا انجام شده قدمت روستای زنوزق به دوران ایلخانیان و میترائیسم نسبت داده می شود.

وی یادآوری می کند: با توجه به اینکه جنس حجاری ها و نقوش سنگ های موجود در این روستا ماسه سنگ بوده بعید است که این سنگ ها از دوران میترائیسم باقی مانده باشد.

دهیار روستای زنوزق نیز می گوید: این روستا دارای حدود 356 خانوار و یک هزار و 100 نفر جمعیت بوده و جمعیت آن نسبت به 20 سال گذشته یک سوم کاهش یافته و به علت داشتن جمعیت سیال، جمعیت آن در آخر هفته به 2 برابر افزایش می یابد.

پروری، با بیان اینکه بافت جمعیتی این روستا سالخورده است، ادامه می دهد: توده ساختمان های عظیم این روستا حاکی از سکونت حداقل 2 هزار نفر در سالیان گذشته در این روستا بوده، ولی با توجه به خالی شدن سکنه در ساختمان های بالادست این روستا، بافت مسکونی و معماری های آن مخروبه شده و برخی کاربری های خاص مانند طویله، انباری و مطبخ از زندگی روستایی آن حذف شده است.

وی با اشاره به اینکه بیشتر معیشت مردم این روستا کشاورزی، باغداری و دامپروری است، اظهار می کند: در حوزه گردشگری در این روستا اقدام خاصی غیر از احداث یک واحد اقامتگاه بوم گردی که از یک سال پیش به بهره برداری رسیده است، انجام نشده است.
دهیار روستای زنوزق می گوید: 2 سال گذشته میراث فرهنگی در حوزه گردشگری روستایی برای آموزش ساکنان روستاهای هدف گردشگری شهرستان مرند کارگاه توانمندسازی جوامع محلی را برگزار کرد، ولی به علت تداوم نیافتن این برنامه اهداف این طرح محقق نشد.

پروری، می افزاید: توانمندسازی و آموزش گردشگری روستایی به جوامع محلی نیاز به یک برنامه کلان ملی یا حداقل شهرستانی دارد تا دستگاه های متولی مانند سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری طرح هایی را در این راستا تدوین و اجرا کند.