بزرگنمايي:

پیام آذری - کودکان لذت آموزش همراه با بازی و هیجان را می ‎ توانند در موزه‌های کودک بچشند و آموخته ‎ های خود را در کتاب ‎ های مهد ‎ کودک و دبستان به عینه ببینند و لمس کنند . 
  در برخی کشورها موزه های کودک از سال‌ها قبل راه اندازی شده ‎ اند و متناسب با نیاز کودک مفاهیم تاریخی و فرهنگی را به صورت بصری و لمسی به کودکان می آموزند. اولین موزه کودکان جهان، موزه بروکلین Brooklyn Children"s Museum) ) ، در ایالات متحده آمریکا در سال 1899 میلادی راه اندازی شده و بعد از آن موزه بوستون ( (Boston Children’s Museum در سال 1913 میلادی فعالیت خود را شروع کرده است . 
در این گونه ‎ موزه ‎ ها هزاران کودک که حتی ممکن است زبان همدیگر را متوجه نشوند، با هم بازی می کنند و می ‎ خواهند که دنیای کودکانه خود را به دنیای واقعی و مفاهیم آموزشی نزدیک ‎ تر کنند. این موزه ها بخش ‎ های جالبی هم چون آب بازی، تماشای حیوانات پشت شیشه، جعبه شن، بخش ویژه کودکان نوپا، نمایشگاه ‎ های متعدد و اجرای موسیقی دارند و مهم ‎ تر از همه کودکان در این مکان ‎ ها به راحتی می ‎ توانند با صدای بلند بخندند، حرف بزنند و بدوند. حتی با فراهم کردن امکانات ویژه، کودکان با شرایط خاص از نظر مشکل بینایی، شنیداری و حرکتی هم به راحتی از موزه بازدید می ‎ کنند . 

موزه ‎ ها نقش مهمی در تامین نیازهای اجتماعی و تاریخی کودکان دارند و از این رو ضروری است که در کشور ما نیز به موضوع گردشگری کودک و ویژگی و شرایط موزه ‎ های دوست داشتنی برای کودکان توجه شود تا بتوان هرچه بیشتر از کارکرد آموزشی موزه ‎ ها استفاده کرد . 
اجرای برنامه ‎ های متنوع خلاق با نظارت مربیان، موزه را برای کودکان جذاب می ‎ کند
مدیر امور موزه ‎ های استان آذربایجان شرقی با اشاره به ویژگی‌های موزه‌ کودک، توضیح داد: موزه کودک مکانی است که در آن با فضا سازی‌ مناسب، اجرای برنامه ‎ های متنوع خلاق، برپایی نمایشگاه ‎ های تعاملی جذاب و نیز با نظارت مربیان و راهنمایان کار آزموده امکان مشاهده، مکاشفه و تجربه خاطره انگیز برای کودکان، والدین و معلمان فراهم می‏شود تا در محیطی شاد و آزاد، آشنایی با جهان اطراف، طبیعت، مردم و فرهنگ ‎ های ‎ مختلف در کنار انجام فعالیت ‎ های جمعی برای کودکان امکان پذیر شود . 
مهدی بزاز دستفروش تاکید کرد: اگر امکان ایجاد موزه ‎ هایی مختص کودکان فراهم نباشد، می ‎ توان با معیار ‎ های شناخته شده موزه کودکان، بخشی را در موزه ‎ ها به کودکان اختصاص داد که این کار در هفته بزرگداشت میراث فرهنگی در سال جاری، در سایت موزه عصرآهن تبریز رخ داد و برنامه ‎ هایی متناسب با نیاز کودکان در آن ‎ جا به اجرا درآمد . 
وی ادامه داد: با توجه به استقبال خوب مخاطبان، مقرر شد که برنامه باستان شناسی کودک بصورت دوره ‎ ای در این موزه تداوم داشته باشد و سایر موزه ‎ های استان نیز به تناسب موضوع فعالیت خود در این مسیر حرکت کنند و بخش ‎ هایی از موزه یا حداقل فعالیت ‎ هایی را در موزه برای کودکان طراحی و اجرا کنند . 
وی با بیان این که موزه ‎ های کودک از نظر آموزشی و تربیتی دارای اهمیت خاصی هستند، گفت: محتوای کتاب ‎ های درسی اگر با مشاهده عینی آثار و شواهد در موزه ‎ ها همراه باشد، بدون تردید بهتر و طولانی ‎ تر در ذهن کودکان جای می ‎ گیرد و تصویر روشن ‎ تری از واقعیت ‎ های تاریخی و علمی بدست می ‎ آید . 
بزاز دستفروش یکی از ویژگی ‎ های یادگیری در محیط ‎ های بیرون از مدرسه نظیر موزه ‎ ها را آموزش بدون مرزبندی دانست و افزود: در این گونه محیط ‎ ها کودکان با خارج شدن از فضای رسمی مدرسه و کلاس، دانش را از روی لذت و شوق شخصی فرا می ‎ گیرند و ازاین رو موزه ‎ ها می‌توانند با ایجاد علاقه به یادگیری و اشتیاق پایان ناپذیر برای کار و فعالیت در میان کودکان، نقش موثری در نظام تعلیم و تربیت ایفا کنند . 
وی با تاکید بر این ‎ که بازدید از موزه‏ها زمینه ‎ ای برای کاربردی کردن آموزش ‎ ها و انتقال مفاهیم درسی به میدان تجربه، عمل و رفتار است، گفت: به بیانی دیگر موزه ‎ ها می‌توانند به دانش آموزان و کودکان کمک کنند که وجه عینی مفاهیم ذهنی را در محیط ‎ های خارج از مدرسه درک کنند و این مراکز بعنوان پل ارتباطی بین آموزه ‎ های نظری و ذهنی با آموزه‏های عملی و مهارتی است . 
راهنمایان موزه مطالب را متناسب با قدرت و مدت زمان تمرکز کودکان توضیح دهند
یک روان شناس کودک در خصوص اصول راهنمایی کودک در موزه ‎ ها، بیان کرد: مطالب ارائه شده در موزه باید به زبان کودک، قابل فهم و سطح دشواری مطالب متناسب با درک و زبان کودک باشد و امکان تجربه عینی و لمسی برای کودکان در موزه فراهم شود. هم چنین مربیان و معرفان کودک باید آشنایی کافی با اصول روان شناسی کودک، زبان کودک، ادبیات کودک، تفکرات و روحیات کودک داشته باشند و بتوانند با زبان ساده، روشن و عینی با کودکان ارتباط برقرار کنند . 
مهدی راثی با اشاره به این ‎ که گروه سنی مختلفی از جمله کودکان جزو مخاطبان موزه هستند که برداشت ‎ های متفاوتی از این مکان دارند، افرود: با توجه به تفکر پیش عملیاتی کودکان، خردسالان زیر 7 سال توان دریافت مطالب پیچیده را ندارند و کودکان 7 تا11 سال مطالب را در حضور نشانه ‎ های یادگیری دریافت می ‎ کنند و در نهایت بعد از 11 سال، این محدودیت وجود ندارد . 
وی در ادامه درباره قدرت تمرکز برای کودکان در سنین مختلف، گفت: قدرت تمرکز در کودکان زیر 7 سال، حدود دو الی سه دقیقه است و راهنمای موزه باید در همان چند دقیقه اول، مطلب را به آنان توضیح دهد و از سویی کودکان 7 تا 11 سال، قدرت تمرکز 10 الی 15 دقیقه دارند . 
وی در خصوص روحیات کودکان در سنین مختلف، توضیح داد: روحیات کودکان بیشتر بصری، حسی و لمسی است، از این رو بهترین روش آموزشی کودکان، روش مجسم و عینی است که باید امکان لمس و تجربه برای آنان فراهم شود و در صورت نبودن این امکان، روش نیمه مجسم و بعد روش نمادین و نوشتاری است . 

راثی یاد آور شد: برای کودکان خردسان و مهد کودک آموزش از طریق بازی و کنکاش با اشیا است و سطح دشواری کلمات برای آنان باید به مراتب آسان ‎ تر، توضیحات کوتاه ‎ تر، جملات کوتاه و واضح باشد و آموزش رسمی آنچنانی جواب نمی ‎ دهد . 
این روان شناس کودک به مربیان مهدکودک ها و معلمان دوره ‎ های ابتدایی دبستان توصیه کرد که در هنگام بازدید از موزه ‎ ها، کودکان را بدون راهنما رها نکنند و متناسب با رشد فکری آنان، مطالب آموزشی گفته شود. هم چنین با استفاده از تجربه حسی و لمسی موضوعات را به کودک یاد دهند و در صورت نبودن این امکان، می ‎ توانند از فیلم و پوستر استفاده کنند . 
می ‎ توان المان و مولاژی از آثار تاریخی موزه را برای کودکان طراحی کرد
یک راهنمای گردشگری کودکبا بیان این که در اثر تعامل با محیط بیرون شخصیت کودکان شکل می گیرد، گفت: در موقع بازدید از موزه، کودکان باید فعالیت مرتبط داشته باشند و فقط دادن توضیحات خشک برای آنان کافی نیست. مثلا برای کودکان المان ‎ هایی از آثار تاریخی را طراحی کرد ‎ ه ‎ ام و قسمت ‎ های خالی را نگه می ‎ دارم تا بچه‏ها خودشان جای آن‏ها را پرکنند و یا می ‎ توان مولاژ برخی اشیای موزه نظیر جام حسنلو را درست کرد تا بچه ‎ ها بتوانند آن ‎ ها را لمس کنند و به دستشان بگیرند . 
نیلوفر رضا بنده لو ادامه داد: به دنبال بازی با این المان ‎ ها کودک خودش متوجه می‏شود که مثلا شکل مجسمه ‎ ها در بناهای تاریخی متفاوت است و یا گره‏های چینی در پنجره ‎ های قدیمی شکل ‎ های گوناگونی دارند. در واقع در این بازدیدها فقط کافی است که در ذهن کودکان یک علامت سوال ایجاد کنیم تا خودش بگردد و پیدا کند ! 
وی یاد آور شد: در جریان بازدید از موزه ‎ ها حتی می ‎ توان مفاهیمی از تاریخ، هنر، جغرافیا و اصول طبیعت گردی را به زبان کودکان آموزش داد تا آنان با آگاهی هرچه بیشتر بتوانند با محیط زندگی کنونی و حتی گذشته خود ارتباط برقرار کنند . 
وی به والدین توصیه کرد که کودکان خود را در معرض تجربه ‎ های متفاوت قرار دهند و به صورت هدفمند و هوشمندانه و با توجه به شخصیت کودک، موزه ‎ ها را انتخاب کنند تا کودکان بتوانند از محیط موزه ‎ ها نهایت استفاده را ببرند. هم چنین کودکان باید به به آرامی وارد محیط ناشناخته شوند تا بتوانند به مرور به فضا عادت کنند و چنین نباشد که با کارهای عجولانه بازدید از موزه را به اتفاقی وحشتناک و نا خوشایند برای کودکان رقم زد . 
راهنمای گردشگری کودک به رعایت اصول مهم روانش شناسی در کودکان تاکید کرد و گفت: باید یادبگیریم که چطور مطلب را به کودکان بفهمانیم و با محدود کردن کودکان، آنان از سفر و بازدید از موزه زده می ‎ شوند و گارد می ‎ گیرند . 
وی در پایان با اشاره به این ‎ که فضای فیزیکی موزه باید دوستدار کودک باشد، گفت: باید محیط ‎ های موزه برای کودک مناسب سازی شود و فضایی جذاب و شاداب باشد که البته قبل از ورود به این محیط ‎ ها بهتر است که مربیان و والدین قواعد حضور و شیوه رفتار را به کودکان آموزش دهند تا موقع بازدید مشکلی پیش نیاید . 

به طور کلی می ‎ توان گفت که در موزه ‎ های دوست داشتنی برای کودکان باید راهنمایان موزه آشنایی کافی با اصول روان شناسی کودک، زبان کودک، ادبیات کودک، تفکرات و روحیات کودک داشته باشند و بیشتر از روش مجسم و عینی برای انتقال مفاهیم به کودکان استفاده کنند. هم ‎ چنین متناسب با قدرت پیش عملیاتی و رشد فکری کودکان، مطالب را با جملات آسان، کوتاه و واضح توضیح دهند و مدت زمان و قدرت تمرکز گروه ‎ های مختلف سنی هم مورد توجه قرار گیرد . 
فضای فیزیکی این گونه موزه ‎ ها باید دوستدار کودک باشد و در محیطی شاد و آزاد با فضاسازی‌ مناسب، اجرای برنامه ‎ های متنوع خلاق، برپایی نمایشگاه ‎ های جذاب و انجام فعالیت ‎ های جمعی برای کودکان امکان پذیر باشد. هم ‎ چنین اگر امکان ایجاد موزه ‎ هایی مختص کودکان فراهم نباشد، می ‎ توان بخشی را در موزه ‎ ها به کودکان اختصاص داد تا در این قسمت وجه عینی مفاهیم ذهنی را در محیط ‎ های خارج از مدرسه به کودکان آموزش داده شود و پل ارتباطی بین آموزه ‎ های نظری و ذهنی با آموزه‏های عملی و مهارتی فراهم شود . 
مشارکت کودکان در موزه از طریق بازی مناسب، ساختن المان ‎ ها و مولاژ اشیاء تاریخی موزه، انتخاب موزه متناسب با شخصیت کودک، محدود نکردن زیاد کودک در موزه، آموزش شیوه برخورد و رفتار در موزه و آشناکردن کودکان با اصول حضور در موزه می ‎ تواند بازدید از موزه ‎ را برای کودکان لذت بخش کند و خاطره ‎ ای جذاب را در دنیای شیرین کودکی ‎ شان رقم بزند . 
گزارش از پریا توفیقی 
انتهای پیام