بزرگنمايي:

پیام آذری -
هنرصنعت قلمزنی که از دیرباز در کشورمان به ویژه خطه اردبیل رونق و رواج داشته که در برهه‌ای از زمان به فراموشی سپرده شده بود که در سال‌های اخیر از خطر نابودی و فراموشی به مرحله احیا و ثبت ملی رسید.
 دو هنرمند آغازگر هنر قلمزنی اردبیل در دهه‌های اخیر کوشیده‌اند تا قلمزنی را به عنوان یکی از صنایع دستی‌ ارزشمند در اردبیل به نحو شایسته‌ای احیا کنند تا در عرصه اشتغال و تولید نقش بسزایی ایفا نمایند تا اردبیل نیز همچون اصفهان بتواند جایگاه بااصالت خود را در هنر قلمزنی باز یابد.
احمد عطایی و مهسا قنبرزاده به عنوان احیاگران و اولین فعالان این رشته با کسب مهارت‌های آکادمیکی و سابقه 10 ساله در زمینه احداث کارگاه و آموزش و تولید موفق به احیا و ثبت ملی قلمزنی در کشور شدند که نشان از تلاش بی‌وقفه و مهارت بالای این صنعتگران با برپایی چهار نمایشگاه تخصصی در تهران و اردبیل و حضور در نمایشگاه‌های جهانی، بین‌المللی و استانی و کسب اولین نشان ملی مرغوبیت کالا برای استان توسط احمد عطایی زمینه انگیزشی خوبی را برای دنباله‌روهای این هنر فراهم کرده تا بتوانند با رغبتی مضاعف به تولید آثار پرداخته و به اشتغال و رونق تولید کمک کنند.
مهسا قنبرزاده اولین مربی قلمزنی در استان اردبیل در این باب اظهار کرد: هنر قلمزنی در اردبیل به دوره اسلامی و حتی قبل از اسلام برمی‌گردد که آثار بی‌نظیری را هم از دوره باستان (مانایی) چون جام نقره اخیرا کشف شده از شال خلخال و درب‌های نقره قلمزنی شده از امیرخان اردبیلی در بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی را مشاهده نمود و روی آنها تحقیق و بررسی کرد.
وی ادامه داد: علاوه بر آن هنرمندان قلمزن دیگری چون نقی اردبیلی و یدالله سیف‌چی از دیگر هنرمندان توانا در این عرضه بودند که آثار و سبک منحصر به فردشان در دست مجموعه‌دارها می‌باشد.
این هنرمند اردبیلی افزود: در یک دوره تاریخی این هنر بااصالت اردبیل روبه فراموشی گذاشته بود که سعی کردیم با تکیه به پیشینه تاریخی این دیار با راه‌اندازی کارگاه و آموزش آکادمیکی و اصولی قلمزنی در اردبیل به علاقمندان دوباره این هنر را احیا کنیم به طوری که تا کنون قریب به 600 هنرجو آموزش دیده و 180 کارگاه‌های انفرادی پنج کارگاه گروهی تشکیل شده است.
قنبرزاده بیان کرد: تولیدات ما به دو صورت سفارشی و تولیدی بر روی فلزات نقره و مس و برنج در سبک‌های مختلف انجام می‌شود که علاوه بر استقبال هماستانی‌ها به دلیل همخوانی اثار با سلایقشان به دیگر نقاط کشور و حتی کشورهای همجوار صادر می‌شود که می‌توان به نصب تابلو قلمزنی شده امام رضا(ع) در ساختمان شهرداری استانبول اشاره کرد.
مستندنگاری هنر قلمزنی و فلزکاری در اردبیل
احمد عطایی هنرمند توانای رشته قلمزنی اردبیل نیز گفت: ما فعالیت خود را از سال 79 شروع کردیم به طوری که در طول این سال‌ها با تولید آثار متنوع و برگزاری برنامه‌های آموزشی متعدد سعی کردیم تا این هنر را از گرداب نسیان و فراموشی نجات داده و به سمت احیای واقعی نجات دهیم.
وی افزود: 12 سال پیش در زمینه قلمزنی فلز اولین کارت مهارت فنی و حرفه‌ای و صنعتگری و پروانه تولید را دریافت کرده و نسبت به برپایی کارگاه‌های انفرادی و گروهی اقدام کردیم به طوری که در کنار دریافت نشان ملی حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی داخلی و خارجی استانبول، وان ترکیه و ... را تجربه کردیم.
عطائی بیان کرد: ما کارهایمان را با طرح‌های بومی شروع کردیم به طوری که سبک کار ما متمایز از سبک اصفهان بود و با الهام از آثار پدید آمده در عصر صفوی سعی شد تا این هنرصنعت را با نام و نشان اردبیل احیا کنیم.
این هنرمند باسابقه اردبیل خاطرنشان کرد: از سال 93 ما برگزاری دوره‌های آموزشی را در استان برای اولین بار در این رشته شروع کردیم و 28 دوره آموزشی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی برگزار نموده‌ایم که بسیاری پس از آموزش به طور مستقیم وارد فعالیت در این هنر شده‌اند که می‌توان ادعا کرد؛ تولید آثار در اردبیل از تنوع خاصی برخوردار است.
عطایی اضافه کرد: صنایع دستی در این استان از ظرفیت خوبی برای صادرات و همچنین اشتغالزایی برخوردار است که در صورت همراهی و همکاری مسئولان و بسترسازی‌هایی که در حوزه‌ای وسیع انجام می‌شود به راحتی می‌توان کارگاه‌های بزرگی را راه‌اندازی کرده و از قبل فعالیت‌های صنایع دستی به توان اقتصادی خانواده‌ها و تولید ثروت در استان کمک کرد.
وی با ابراز خرسندی از ثبت ملی قلمزنی اردبیل در ردیف آثار فاخر هنری کشور اظهار کرد:در خلال این فعالیتها به یک منبع اطلاعاتی موسق نیاز بود که با مستندنگاری در رشته قلمزنی و فلزکاری در اردبیل با پیشینه دوره باستان و اسلامی که انجام دادیم که در مرحله چاپ و تکثیر است.
ثبت ملی هنر قلمزنی در ردیف میراث ناملموس
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی اردبیل نیز در گفتگو با ایسنا، منطقه اردبیل، اظهار کرد: پیشینه فلزکاری اردبیل در دوره باستان با مفرغ‌های اردبیل پیوند خورده است به طوری که در هزاره اول قبل از میلاد نمونه‌های منحصربفرد شناسایی شده در اردبیل از هنرهای فلزی شامل حکاکی، قالب‌گیری و قلمزنی است که تعدادی از آنها در موزه‌های داخلی و خارجی به نمایش گذاشته شده و بیانگر بخشی از هنر این کهن دیار است.
ملکه گلمغانی خاطرنشان کرد: جدیدترین یافته‌های باستان‌شناختی از جنوب استان اردبیل نشان دهنده جایگاه هنر فلز، قلمزنی و مهارت صنعتگران هنر فلزکاری در این سرزمین است.
وی ادامه داد: همزمان با دوره اسلامی به ویژه عصر صفوی هنر فلزکاری و قلمزنی در این نقطه جغرافیایی به اوج رسیده که شاهکار چنین هنری در میراث جهانی مجموعه مذهبی شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی جلوه‌گر است به طوری که قلمزنی بر روی فلزات مختلف چون طلا، نقره و مس انجام شده که از بی‌نظیرترین اشیا و آثار هنری ایران قلمداد می‌شود.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی اردبیل گفت: در عصر قاجار و اوایل پهلوی شاهد تداوم هنر قلمزنی هستیم به طوری که هنرمندان این دوره کوشیده‌اند نامشان در تاریخ و هنر پرفروغ بماند که استاد نقی اردبیلی، استاد یدالله سیفی‌چی اردبیلی در زمینه قلمزنی و استاد رحمان آفتابی آذر در زمینه دواتگری از نام‌آوران این هنر در خطه ما بودند.
گلمغانی افزود: این هنر در دوره معاصر رو به فراموشی بود که با پشتکار و توانمندی دو هنرمند جوان استان و شهر اردبیل مهسا قنبرزاده و احمد عطایی و با حمایت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل جان دوباره گرفت تا با این روند و با همت این دو صنعتگر پرتلاش اردبیل به یکی از مراکز هنر قلمزنی ایران تبدیل شود.
وی بیان کرد: مهارت هنر قلمزنی اردبیل در نشست اخیر شورای ثبت میراث ناملموس به ثبت ملی رسید و معاونت صنایع دستی استان برنامه‌ریزی گسترده‌ای را برای احیاف توسعه و آموزش هر چه بیشتر هنر قلمزنی اردبیل با سبک خاص در نظر گرفته است.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی اردبیل تصریح کرد: این دو قلمزن جوان اردبیلی که در روند احیا و ثبت ملی این هنر تلاش جدی داشته‌اند و به حق در زمان ثبت مورد تقدیر شورای ثبت نیز قرار گرفتند.
گلمغانی بیان کرد: این دو هنرمند با برگزاری دوره‌های آموزشی و تحت پوشش قرار دادن تعداد کثیری از صنعتگران قلمزنی، تصویرسازی و احیای نقوش و طرح‌های صنعتی و قدیمی به ویژه نقوش هنری بکارگرفته شده در مجموعه میراث جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی گام‌های بسیار موثری در این راستا برداشتند.
وی ادامه داد: در حال حاضر بیش از 100 نفر از صنعتگران این رشته پس از طی آموزش‌های لازم در سه سطح مقدماتی، پیشرفته و به‌آموزی که در مراکز آموزش صنایع دستی اردبیل توسط مربیان مجرب انجام شده دارای کارت شناسایی صنعتگری و یا پروانه تولید انفرادی هستند که از طرف معاونت صنایع دستی استان صادر شده و کارگاه‌های فعال در این زمینه دایر است.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی استان اردبیل خاطرنشان کرد: وی بیان کرد: این امر در راستای اشتغالزایی استان نیز بسیار مهم و تاثیرگذار بوده و از برنامه‌های آینده برای توسعه و ترویج این هنر می‌توان به آموزش هنر قلمزنی در سایر شهرستان‌های استان اردبیل نیز اشاره کرد.
گرچه ثبت هنرصنعت قلمزنی روزنه‌های امید را برای احیا و رونق مجدد این رشته باارزش فراهم کرده و تولید آثار متنوع توسط هنرمندان آموزش دیده می‌تواند به احیای دیرینگی این هنرصنعت کمک کرده و به حل معضل بیکاری منجر شود، اما جای دارد مسئولان و متولیان امر با حمایت‌های ویژه خود به ترویج هر چه بیشتر صنایع دستی اردبیل اهتمام داشته تا بتوان علاقمندان بیشتری را آموزش داده و به عرصه تولید رساند.
توسعه این رشته سبب می‌شود تا با ذوق و شوق و علاقه‌ای که این هنرمندان در تزریق روحیه امید و باور به اعتلای این هنر دیده می‌شود، بتوان علاقمندان بیشماری را به احیای این هنر اصیل هدایت کرده و اردبیل را به قطب تولید و صادرات آثار قلمزنی و فلزکاری تبدیل کرد تا امکان صادرات با ارزش افزوده بسیار بالای محصولات این رشته فراهم آید.