بزرگنمايي:

پیام آذری - عضو هیات علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز با تاکید بر اینکه هاله حرارتی دریاچه ارومیه یک ایده فرضی و شخصی نیست، گفت: تصاویر ماهواره‌ای، آمار و ارقام بارش و استناد به بنیان‌ها و قوانین علمی نیز این پدیده را نشان داده و ثابت می کنند.
دکتر بهروز ساری صراف در گفت‌وگو با ایسنا، منطقه آذربایجان شرقی با تاکید بر اینکه مطرح کردن هاله حرارتی دریاچه ارومیه و نقد، سوال و توضیحات مکرر در مورد آن سبب شد تا مطالعات جدیدی انجام گرفته و ایده‌های جدیدی مطرح شود، در حالیکه عکس‌های ماهواره‌ای، انحنا و قوس گرفتن توده‌های هوا هنگام رسیدن به آذربایجان را نشان می‌دهند، نمی‌توان ایده هاله حرارتی را به راحتی انکار کرد.
هاله حرارتی می‌تواند یکی از عوامل جا به جا شدن کانال‌های هوایی باشد
وی اضافه کرد: هاله حرارتی می‌تواند یکی از عوامل جا بجا شدن کانال‌های هوایی باشد، همه ما عناوین جزیره حرارتی و اینورژن (وارونگی دما) را شنیده‌ایم، در این پدیده امواج حرارتی سطح زمین به طرف ارتفاعات صعود کرده و به علت عدم جابجایی و حرکات اتمسفری، پدیده‌ای را خلق می کند که از آن به عنوان جزیزه حرارتی شهرها یاد می‌کنند.
صراف تاکید کرد: علت اصلی جزایر گرمایی شهری تغییر سطح زمین بر اثر توسعه شهری بوده و گذشته از تأثیر بر دما، جزایر گرمایی می‌توانند تأثیرات فرعی بر هواشناسی محلی شامل تغییر الگوی بادهای محلی، گسترش ایجاد ابرها و مه، رطوبت و میزان بارش داشته باشند. هاله حرارتی هم تقریبا دارای چنین الگویی است. تغییر کاربری دریاچه از سطوح انباشته از آب به سطوح خشکی پدیده‌ای شبیه جزیره حرارتی را در اتمسفر منطقه اعمال می کند.
هاله حرارتی دریاچه ارومیه نیز فضایی حدود پنج برابر دریاچه را در اتمسفر ایجاد کرده است
رئیس دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز اظهار کرد: طبق قانون انرژی و ماده، گرمای زمین از بین نمی‌رود، بلکه از فرمی به فرم دیگری تبدیل می‌شود، در رابطه با این پدیده هم می توان گفت که حرارت بازتابشی زمین به ارتفاعات سه هزار متری رفته و در مسیر کانال‌های ورودی نقش ایفا می‌کند، این حرارت از برودت توده‌های ورودی هوا کاسته و میزان بارش را نیر به اندازه محسوسی کم می کند، هاله حرارتی دریاچه ارومیه فضایی حدود پنج برابر دریاچه در ارتفاعات اتمسفری ایجاد کرده است.
وی با تعمیم ایده جزیره حرارتی کلانشهرها به دریاچه ارومیه، گفت: آب‌ها با توجه به ویژگی فیزیکی‌شان دیر گرم شده و دیر گرما را از دست داده و گرما را ذخیره می‌کنند و ما 20 سالی است که آب را از دریاچه گرفته‌ایم و با صرف نظر از اقدامات لایروبی و بارش چند ماه اخیر، دریاچه 95 درصد حجم آب خود را از دست داده بود، نمک‌های دریاچه مثل سایر قطعات خشکی اشعه‌های خورشید را منعکس می‌کنند و این انعکاس‌ها به ارتفاعات سه الی چهار هزار متری که محل تراکم ابرهاست، رفته و ابرهای سیاه را پراکنده کرده و قدرت ایجاد بارندگی را از ابرها سلب می‌کنند.
ساری صراف با تاکید بر اینکه کمی بارش ، دلیل کافی برای خشکی دریاچه نیست، بیان کرد: بارندگی بخشی از عوامل موثر در انباشت آب در دریاچه را تشکیل می‌دهد و نباید عوامل انسانی را نادیده گرفت.
وی در ادامه با اشاره به نقش ابعاد مدیریتی، فرهنگی و اقلیم و اتمسفر در بروز پدیده‌های جوی اظهار کرد: معمولا گزارشات خبری و مسئولان به هنگام وقوع سیل، این حادثه را به خشم آسمان تشبیه می ‎ کنند، در حالیکه این ما هستیم که به دلیل نداشتن قابلیت استفاده از بخشندگی آسمان آن را به خشم تشبیه می‌‏کنیم.
ساری صراف اضافه کرد: با وجود اینکه سیل در تمامی جاها یک بلای آسمانی به شمار می‌آید، اما قابل کنترل و پیشگیری است، تکنولوژی در زمینه پیش‌بینی، نقش مهمی داشته و به دنبال بهبود وضعیت پیش‌بینی ناشی از بهبود تکنولوژی، آمادگی در مقابل بلایای جوی هم بیشتر می‌شود.
بی‌انصافی است که تمامی مشکلات را به گردن طبیعت بیندازیم
وی تاکید کرد: بی‌انصافی است که تمامی مشکلات را به گردن طبیعت بیندازیم و خودمان را از این قائله مستثنی بدانیم، اگر بارش‌ها به سوی یک اقیانوس جاری می‌شد، سیلی هم وجود نداشت، سیل زمانی به وقوع می‌پیوندد که زندگی و حیات انسانی را متاثر کند.
ساری صراف اضافه کرد: برخی مسئولان طوری وانمود می‌کنند که گویی هیچ تقصیری ندارند، در حالیکه بودجه هنگفتی برای فرهنگ‌سازی و عملیات پیشگیرانه از نظر مهندسی و سایر اقدامات دراختیار آن‌ها است.
توسعه اراضی کشاورزی به مدد آب‌های زیرزمینی محقق شده است
وی در ادامه با اشاره به توسعه اراضی کشاورزی گفت: توسعه اراضی کشاورزی که بعد از انقلاب نیز افزایش یافته، به مدد آب‌های زیرزمینی محقق شده است و باید این نکته را نیز مورد توجه قرار داد که آب‌های زیر زمینی نتیجه بارش‌های بعد از دوران چهارم زمین شناسی و نتیجه انباشت آب در هزاران سال بوده و با بارش‌های امروزی و در مدت زمان کوتاه آب زیر زمینی در آبخوان‌ها جمع نمی‌شود.
رئیس دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز متذکر شد: با این تفکر پیش می‌رویم که مشکل کم آبی در منطقه خشک و نیمه خشک ایران با چندین بار بارش برطرف می‌شود، در حالی که همه آب‌های سطحی به آب‌های زیر زمینی اضافه نمی‌شوند و آن درصد ناچیز هم گنجایش این حجم از مصارف کشاورزی را ندارد.
وی تاکید کرد: بستر زندگی مردم به دلیل ساخت و سازهای بی رویه و عدم نظارت مسئولان در زمان وقوع سیل ناامن می‌شود، فقدان برنامه و عدم پشتیبانی لازم و تشویق مردم به افزایش جمعیت نیز از دلایل خسارات بیشتر مردم بوده و به عنوان مثال در حادثه سیل اخیر در شمال کشور، اسامی شهرهایی مانند شهر آق قلا، معمولان و نوشین را شنیدیم که درگذشته روستا بودند و بعدها به شهر تبدیل شدند.
وی خاطرنشان کرد: مسئولان ما با تشویق مردم به افزایش جمعیت، روستاها را به شهر تبدیل کردند، روستا صرفا با افزایش جمعیت به شهر تبدیل نمی‌شوند و نیاز به یک سری مدیریت و مبلمان شهری است، امکانات، ابزارها و تجهیزات نیز باید متناسب با شهر باشند.
هم مر دم و هم مسئولان در خسارت‌های ناشی از سیل مقصر هستند
وی افزود: با افزایش بی رویه جمعیت، توسعه کشاورزی برای رفع نیازهای غذایی، کسب درآمد و نیاز به تهیه مسکن، سبب دست درازی به طبیعت شده است و بستر رودخانه‌ها، ارزان ترین وآسان‌ترین راه هستند، به دلیل میل به تصاحب اراضی مرغوب کنار رودها این اراضی که معمولا محل عبور جریان آب هستند، بیش از سایر جاها تغییر کاربری داده شده‌اند که آسیب‌پذیرترین موجود در این دخل و تصرف‌ها هم خود انسان‌ها هستند.
رودخانه با طغیان کردن ، بستر خود را از ما می‌طلبند
وی متذکر شد: این ما هستیم که با تجاوز به حریم رود باعث طغیان آن شده‌ایم، در واقع رودخانه با طغیان کردن بستر خود را از ما می‌طلبند، با وجود اینکه همیشه از طبیعت طلبکار هستیم، طبیعت مقصر نبوده و ما یکی از بزرگ‌ترین بدهکاران به طبیعت و حیات وحش هستیم.
عضو هیات علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز بیان کرد: انسان‌ها با تخریب اکو سیستم، حیوانات را مجبور به حمله به منازل مسکونی، شهرها و روستاها و رودخانه ها را مجبور به طغیان می‌کنند و با این ایدئولوژی که انسان "اشرف مخلوقات" است، طبیعت را برای زندگی کردن نسل‌های بعدی، تخریب کرده و منابع طبیعی را که سهم آیندگان نیز هست در قمار توسعه می‌بازیم.
علت وقوع سیل های اخیر کشور، نبود مطالعات هیدرولوژیکی است
ساری صراف با تاکید براینکه علت وقوع سیل‌های اخیر کشور نبود مطالعات هیدرولوژیکی است، بیان کرد: پیشنهاد می‌شود علاوه بر الزام به رعایت پیوست‌های زیست محیطی و فرهنگی در اجرای طرح‌های بزگ و کلان راه سازی شهر سازی و توسعه مسکن، پیوست‌های هیدرولوژیکی نیز مورد توجه مدیران و کارفرمایان دولتی قرار گیرد، این مسئله، پیشنهاد دکتر احمد فاخری فرد، دبیر سومین همایش ملی هیدرولوژی بوده و لازم است مسئولان برای اجرای کردن این پیشنهاد تلاش کنند.
نمی‌توان ادعا کرد وارد " دوره ترسالی " شده‌ایم
وی در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: از منظر آب و هواشناسی پدیده‌های مربوط به بارندگی جزو پدیده‌های تصادفی هستند و نمی‌توان بر اساس تصادف برنامه ریخت، وزیر نیرو بیان کرد که وارد دوره ترسالی شده‌ایم، اما آمار پدیده‌های جوی در 60 سال گذشته و داده‌های مدون و منسجم هواشناسی این را نشان نمی‌دهد؛ چرا که پیشینه این سرزمین، مبتنی بر حوادث بارندگی است و با یک سال بارندگی زودگذر نمی‌توان ادعا کرد وارد دوره ترسالی شده‌ایم و این یک رویداد تصادفی است.
وی خاطرنشان کرد: اگر مسئولان بر اساس این اتفاقات تصادفی، برنامه‌ها را از مبارزه با خشکسالی به مبارزه با ترسالی تغییر دهند، مرتکب اشتباه بسیار بزرگی شده‌اند که تاریخ این سرزمین هرگز این اشتباه را نمی‌بخشد، حتی وزیر نیرو هم بیان می‌کند که باید برنامه‌هایمان را عوض کنیم و در پاسخ باید گفت که نگاهی به آمارها بیندازید، به عنوان مثال حدود سال 40 بارندگی بسیار خوبی را در سطح کشور شاهد بودیم، اما سال‌های بعد از آن خشکسالی پیش آمد.
رئیس دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی با تاکید بر اینکه باید بر اساس میانگین‌ها و مطالعه اقلیم و شرایط دراز مدت اتمسفر برنامه‌ریزی کنیم، گفت: میانگین‌ها تغییر چندانی نمی‌کنند.
وی بیان کرد: با توجه به تعریف اقلیم که به مطالعه شرایط دراز مدت اشاره دارد و طبق آمارها روند بارش‌ها در 60 سال گذشته نزولی و دما به طور محسوس افزایشی بوده و مثلا دمای تبریز از میانگین 10 درجه به 13 الی 14 درجه رسیده است.
افزایش چهار الی پنج درجه‌ای دما و کاهش 50 میلی متری بارندگی در 60 سال گذشته
وی با اشاره به افزایش چهار الی پنج درجه‌ای دما و کاهش حدود 50 میلی متری بارندگی در 60 سال گذشته گفت: این میزان شاید کاهش محسوسی به نظر نرسد، اما یک پنجم سرمایه بارشی حوضه ما را شامل می‌شود.
ساری صراف در بخش دیگری از سخنانش به پدیده (NAO ( North Atlantic oscillation نوسانات اقیانوس اطلس شمالی اظهار کرد: نوسانات اقیانوس اطلس شمالی دارای دو فاز مثبت و منفی است که بارش‌های مدیترانه و منطقه ما در فاز منفی نوسانات اقیانوس اطلس شمالی رخ می‌دهد و با توجه به قابل پیش بینی نبودن فاز منفی و مثبت نوسانات، زمان بارش نیز مشخص نیست.
وی با اشاره به بیانات دکتر بهلول علیجانی، پدر اقلیم شناسی سینوپتیک کشور گفت: "در چند سال اخیر جریان بادهای غربی به سمت کشور وارد نشده بود با تغییرات جوی اقیانوس اطلس، شاخه جنوبی بادهای در دریای مدیترانه تقویت و سبب ورود رطوبت و ناپایداری و بارش‌‌های شدید در بسیاری از نقاط کشور شد".
وی ادامه داد: طبق اظهار نظر این اقلیم شناس، برخی مناطق کشور نظیر دشت‌های گرگان مسطح بوده و در گذشته وجود پوشش گیاهی و جنگل‌ها سبب نگه داشت آب باران و جلوگیری از وقوع سیل در این نواحی می‌شد، امروزه جاده‌سازی، احداث بناها در حریم منابع طبیعی و آبی سبب برهنگی خاک و در نتیجه عدم توانایی زمین در نگهداری این آب شده است، به عنوان مثال در منطقه آق قلا برهنگی خاک، لایروبی نشدن پل‌ها و باریک بودن کانال رود این منطقه سبب شد سیلاب‌ها در کل منطقه پخش شود و در نهایت سیل رخ دهد.
ساری صراف در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ارتباط علم هیدرولوژی و آب و هواشناسی بیان کرد: هیدرولوژی به مطالعه چرخش و گردش آب در طبیعت اشاره دارد، از نظر آب و هواشناسی نیز مبدا آب اتمسفر و اتمسفر نیز بخشی از هیدرولوژی و آورنده جریان اصلی گردش آب است.
وی ادامه داد: منبع سیلاب، آب باران بوده و بخشی از علم آب و هواشناسی نیز به مطالعه و شناخت انواع ابرها، بارورسازی ابرها، درجه استحصال آب، درجه رگبار، زمان و مکان بارش آنان متفاوت بوده و با توجه به اینکه جغرافیا به به معنی پهنه مکان و محل گردش آب است، از این رو هیدرولوژی با جغرافیا نیز ارتباط دارد.
وی خاطرنشان کرد: معیشت و زندگی انسان‌ها به آب ارتباط داشته و حفظ آب، خاک و طبیعت برای نسل بعد وظیفه ما بوده و آب‌ها با گردش بر روی آب و خاک و جنگل مایه حیات را در آب‌های زیر زمینی برای نسل‌های بعدی حفظ می‌کند.
سومین کنفرانس ملی هیدرولوژی ایران به مدت سه روز در روزهای 26 الی 28 شهریور ماه سال جاری به میزبانی دانشگاه تبریز برگزار می شود.
انتهای پیام