بزرگنمايي:
پیام آذری- هر چند زیست شبانه در تبریز در مناطق شهری و مکان‌های مشخصی در فصول گرم
سال جریان دارد، اما ماه مبارک رمضان، بستر اصلی تجلی این نوع رفتار
اجتماعی زیست محور در کلان شهری مانند تبریز با سنت‌ها و رسوم هنجاری خاص
آن است؛ به عبارت دیگر زیست شبانه در تبریز بعد از ساعات افطار در مساجد،
بوستان‌ها، کافه رستوران‌ها و معابر قدیمی مانند پیاده گذر «تربیت»، خیابان
شریعتی جنوبی و سنگفرش کوی ولیعصر به اوج می‌رسد.
بدیهی است که در این میان بوستان‌های وسیع و شناخته شده‌ای مانند «ائل
گولی» تبریز با برخورداری از ویژگی‌های منحصربفردی چون خنکای هوا، فضای سبز
وسیع، نوستالژی 1000 ساله تبریزیان از این محل،
مامن اصلی زیست شبانه شهروندان تبریزی در ساعات بعد از افطار است و ترافیک
شدید خودروها در محوطه پارکینگ و محیط‌های پیرامونی آن تا بامداد هر روز از
ماه مبارک رمضان جریان دارد.
اما یکی از تفاوت‌های اصلی زیست شبانه در تبریز با دیگر کلان شهرهای
کشورمان، امنیت مثال زدنی حاکم بر آن است که به گفته جامعه شناسان در بافت
فرهنگی یکسان آن ریشه دارد.
سینماها از دیگر فضاهای اصلی زیست شبانه مردم در فصول گرم سال به ویژه
ساعات بعد از افطار ماه رمضان در کلان شهر تبریز محسوب می‌شوند و هنر هفتم
در تبریز به عنوان خاستگاه آن در ایران زمین، بعد از افطار، ساعات پرمخاطبی
را در هفت سینمای این کلان شهر تجربه می‌کند.
البته بستر ترویج زیست شبانه در کلان شهر تبریز به طور کامل فراهم نیست و
شهروندان و مسافران این کلان شهر بعد از ساعات اداری یا معین، امکان
دسترسی به جاهایی مانند موزه‌ها، کتابخانه های عمومی یا حتی مجتمع‌های
تجاری، به جز تعداد معدودی، و نیز خدمات عمومی مانند ناوگان اتوبوسرانی را
ندارند.
اهمیت زیست شبانه در کلان شهرهایی مانند تبریز زمانی بیشتر می‌شود که
بدانیم رواج این سبک از رفتارهای زیست مدار، با رعایت الزامات آن، علاوه بر
تزریق نشاط و امید به جامعه، از منظر رونق اقتصادی و کمک به حال کسب و
کارهای کوچک و بزرگ، هر دو، نیز غیرقابل اغماض است.
یکی از شهروندان تبریزی که بعد از ساعات افطار به پارک ائل گولی آمده
است، هدف اصلی حضور خود در این مکان را استفاده از فضای دل انگیز، گپ با
دوستان و پیاده روی شبانه عنوان و گفت: من از سال‌ها قبل به پیاده روی در
پارک‌ها عادت دارم و در حال حاضر به دلیل مصادف شدن با ماه مبارک رمضان،
این امر به ساعات بعد از افطار موکول شده است.
حمید محمد نامدار که 60 سال سن دارد، افزود: برای من که عمل جراحی قلب
کرده‌ام، پیاده روی جزو ملزومات زندگی ام است که در شب‌های رمضان از آن لذت
بیشتری می برم، چون در روزها و شب‌های عادی چنین فضای خوب و صمیمی و
پرتحرکی را شاهد نیستیم.
وی ادامه داد: با وجود اینکه جمعیت قابل توجهی از مردم تبریز شب‌های
رمضان در پارک‌ها و بوستان‌ها حاضر می‌شوند، اما مسئولان آن گونه که باید
امکانات لازم و کافی برای بهره مندی آنان فراهم نمی‌کنند تا سرگرمی‌ها و
تفریجات سالم در این مکان‌ها به منصه ظهور برسد؛ حال آنکه می‌توان با
برگزاری جنگ‌ها و برنامه‌های شاد و مفرح مردم را به زیست های شبانه بیشتر
ترغیب کرد.
بانوی جوانی نیز که در یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان در ارتفاعات
عینالی افطار می‌کند، گفت: من اغلب شب‌های رمضان را در همین مکان افطار
می‌کنم و این رویه را از دو سال قبل شروع کرده ام.
فائزه نجفیان، انگیزه اصلی خود از حضور شبانه در ارتفاعات عینالی را
ورزش و استفاده از هوای دل انگیز این مکان عنوان کرد و افزود: من همراه
خانواده طوری برنامه ریزی می‌کنم که از حدود دو ساعت مانده به افطار حرکت
خود از پایین کوه را آغاز می‌کنم و پیش از اذان مغرب خود را به قله رسانده و
برای افطار آماده می‌شوم که این لحظات از جمله لحظه‌های بسیار خوب و زیبای
این ماه عزیز است.
وی تماشای تبریز کهن از ارتفاعات شمالی عینالی را جذاب و همراه با احساس
خوب بودن و زندگی به دور از هر گونه حاشیه و مشکل بیان کرد و گفت: این حس
خوب را تنها با معنویت ماه مبارک رمضان و طی 29 یا 30 شب خاطره انگیز
می‌توان یافت.
یکی دیگر از بانوان میانسال تبریزی با بیان اینکه انگیزه اصلی اش از
حضور شبانه در پارک «شمس تبریزی» ورزش و توجه به تندرستی و سلامت بدن است،
گفت: من بیش از 16 سال است که بعد از افطار و نماز جماعت در مسجد محله،
اقدام به دوچرخه سواری همراه با تعدادی از بانوان در خیابان‌ها و تعدادی از
پارک‌های تبریز می‌کنم.
سویل کهربایی، ماه رمضان را یکی از بهترین فرصت‌ها برای زیست های شبانه و
تفریحات سالم و ورزش‌های شبانگاهی عنوان و اضافه کرد: در کنار بهره مندی
از فیوضات ماه رمضان، می‌توان با زیست های شبانه و دورهمی دوستانه و
خانوادگی از شب‌های این ماه بیشترین بهره را برد.
وی صله رحم را از تأکیدات دین مبین اسلام بیان کرد و گفت: هرچند در
روزهای ماه رمضان فرصت کافی برای دید و بازدید فراهم نیست، اما می‌توان در
ساعات شب و تا موقع سحر نسبت به ایجاد دورهمی های دوستانه و خانوادگی اقدام
کرد.
کهربایی، حضور اندک مردم در پارک‌ها و بوستان‌های تبریز را اندک توصیف
کرد و ادامه داد: اگر جاهای تفریحی و مکان‌های گردشگری این شهر در ساعات
شبانه به روی مردم باز باشد می‌توان افراد بیشتری را به سمت زیست های شبانه
سوق داد.
شهروند جوان تبریزی که ساعاتی پس از افطار از یکی از سینماهای این شهر
خارج می‌شد، نیز به خبرنگار ایرنا، گفت: من علاقه چندانی زیست های شبانه
ندارم اما به اصرار یکی از دوستان و پس از سال‌ها امشب به سینما آمدم و
هرچند فیلم خوبی نبود اما همین که با دوستان شبی را سپری کردم، خوشحالم.
امید اقتداری اظهار داشت: فیلمی که مشاهده کردم چون کمدی بود، برایم
چسبید اما مهمتر از آن چون با دوستان بودم، لحظات خنده دار این فیلم بیشتر
برایم خاطره ساز شد.
وی با اشاره به اینکه در تبریز برنامه‌های مناسبی برای شب‌های رمضان در
معابر و خیابان‌ها تدارک دیده نمی‌شود، یادآوری کرد: به عنوان مثال در کشور
ترکیه شب‌های رمضان جزو شب‌های به یاد ماندنی سال است که در آن شهرداری‌ها
و نهادهای مختلف فرهنگی با اجرای برنامه‌های دینی، تفریحی و ارائه خدمات
عمومی مردم را به زیست های شبانه بیشتر و بهتر ترغیب می‌کنند اما از چنین
برنامه‌های در تبریز خبری نیست.
اقتداری ادامه داد: شب‌های تبریز به جز پاره‌ای از پارک‌های انگشت شمار
مثل ائل گولی و مراکز خرید بزرگ در ماه مبارک رمضان تعطیل است و این موضوع
امکان زیست های شبانه را از مردم می‌گیرد.
بسیاری از شهروندان تبریزی ضمن انتقاد از مسئولان
شهرداری و نهادهای فرهنگی به خاطر نبود برنامه‌های مدون و تعریف شده برای
شب‌های رمضان، بر تهیه چنین برنامه‌های فرهنگی، ورزشی، دینی و تفریحی در
این شب‌های معنوی تاکید کردند.
آنها امنیت و هوای دل انگیز شب‌های تبریز را بهترین بهانه و فرصت برای
اجرای برنامه‌های مختلف در شب‌های رمضان دانسته و معتقدند که وجود مکان‌های
گردشگری، پارک‌های وسیع، بازارها و اماکن خرید و تفریحی برای برنامه ریزی
مسئولان به منظور توسعه و گسترش زیست های شبانه بستر مناسبی است.
مدرس دانشگاه های تبریز در رشته جامعه شناسی نیز گفت: امروزه
به دلیل دشواری ها و پیچیدگی های زندگی ماشینی، مردم انجام برنامه های شاد و
مفرح را به ویژه در کلان شهرها به شب هنگام موکول می کنند و نهادهای متولی
در مجموعه مدیریت شهری نیز باید با درک این واقعیت برای تفریح سالم مردم
برنامه ریزی کنند.
اصغر شادی افزود: زیست شبانه، پدیده جدیدی نیست که ما بخواهیم آن را
برای بار نخست تجربه کنیم، بلکه می توانیم از تجربه کشورهایی با مشابهت های
فرهنگی و مذهبی در این زمینه بهره ببریم تا شهروندان با تجربه زیست شبانه و
حضور د، فضاهای عمومی، از مشکلات و عوارض زندگی مدرن مانند افسردگی،
ناراحتی اعصاب، بیماری های جسمی و حرکتی و فردی شدن افراطی ارتباطات انسانی
رهایی یابند.
وی با اشاره به اینکه در کلان شهر تبریز، زیرساخت های خوبی برای ترویج
زیست شبانه در چارچوب رفتارهای مورد پسند یک جامعه اسلامی فراهم است، ادامه
داد: مشکل اصلی در این مورد عدم آشنایی تصمیم سازان و برنامه ریزان با
مقوله ای به نام «زیست شبانه» است؛ البته مدیریت شهری در تهران، تجربه
بیشتری در این زمینه دارد که می تواند با دیگر کلان شهرهای کشور به اشتراک
بگذارد.
مدرس رشته جامعه شناسی تشریح کرد: نهادینه شدن فرهنگ زیست شبانه می
تواند از تحمیل هزینه های چند صد میلیارد تومانی ناشی از بیماری های مبتنی
بر گسست اجتماعی و ضعف نشاط بر گردن دولت جلوگیری و جامعه را به سمت زندگی
شاد و سرشار از انرژی هدایت کند.
یک روانشناس نیز گفت: «زیست شبانه» در دنیایی که ارتباطات
انسانی به دلیل سلطه بی چون و چرای فناوری هار ارتباطی رو به موت است، می
تواند ضمن کمک به احیای آداب و سنت های رفتاری مردم، به تحکیم بنیان
خانواده ها از طریق توسعه ارتباطات فامیلی مساعدت کند.
ریحانه نظری افزود: البته گام گذاشتن نهادهای مسوول در زمینه برنامه
ریزی برای هدایت مردم به سمت «زیست شبانه» نیازمند تغییر نگرش آنان به این
مقوله است، هر چند شهروندان کلان شهرهای کشور از جمله تبریز به صورت ذاتی
با به جریان انداختن حیات اجتماعی و اقتصادی در ساعات شبانه به ویژه در ماه
مبارک رمضان، این پدیده را تجربه می کنند.
وی تشریح کرد: کمک به ترویج فرهنگ «زیست شبانه» نیاز به اعتبار و هزینه
کرد و نیز فعالیت فنای ندارد، زیرا فضاهای عمومی مورد نیاز آن از قبیل پارک
ها، مراکز خرید، اماکن مذهبی و معنوی، بناهای تاریخی و میراث، اماکن ورزشی
و سینماها و کتابخانه ها در تبریز تا حد قابل قبولی وجود دارد و نهادهای
متولی متشکل از شهرداری و نهادهای فرهنگی فقط باید با اتخاذ رویکردهای
ترویجی و تبلیغی در این مسیر گام بردارند.
وی ادامه داد: البته ترویج فرهنگ «زیست شبانه» نیاز به فرهنگ سازی و
روشنگری نیز دارد، و می توان در این ساختار ارتباطی و زیستی، برنامه هایی
متناسب با رویدادهای مذهبی و تقویمی در قالب های معنوی، فرهنگی و شاد طراحی
و اجرا کرد تا ضمن جلب مشارکت عمومی و اجتماعی، زمینه های تقویت ارتباطات
گروهی و اجتماعی به عنوان حلقه در حال کمرنگ شدن جامعه انسانی فراهم شود.