بزرگنمايي:

پیام آذری - اردبیل - سیلاب سرکش که از خانه و کاشانه تا احشام و از کودکان نحیف تا بزرگسالان را غوطه ور کرده با خود می برد ره آوردی نیز دارد، رسوبات بعنوان گوهر گرانبها از بد حادثه در این موقعیت نه تنها به هیچ نمی ارزد بلکه مشکلات سیل زدگان را دوچندان کرده و به خاک سیاهشان نشانده است.
گویا این ارمغان ارزنده که این بار به بلای جان سیل زدگان تبدیل شده علاقه فراوانی به انسان دارد چون هر جا اثری از او و ساخت و سازهایش دیده می شود با حجم زیادی بر آنها فرود می آید.
همراه آب های خروشان از کوهپایه ها سرازیر شده و ضمن طی دشت ها و جلگه ها هر لحظه حجم آن افزون گشته و پس از گذر از خیابان های عریض ، پیچ و خم کوچه ها و پس کوچه های شهر را طی کرده و سرانجام با نفوذ به درون منازل هستی مردم را به زیر خود فرو برده است.
پدیده سیل ویرانگر در آغازین روزهای امسال برای ساکنان غرب و شمال فلات ایران مصائب و مشکلات زیادی را ببار آورده که به نظر می رسد جبران آنها و بازگشت زندگی مردم به وضعیت اولیه در این مناطق به زمان زیادی نیاز دارد و برای بعضی از سیل زدگان که اعضای خانواده و یا اقوامشان را در این حادثه از دست داده اند غیرممکن است.
اما در این میان، رسوبات سیلاب ویرانگر که ضخامتشان بنا به تصاویر و فیلم های تهیه شده از این مناطق از 10 تا 150 سانتیمتر در سطح گذرگاه ها و اماکن مناطق سیل زده ایران متغیر است بدتر از خسارات مستقیم سیل به عنوان یک ارمغان ناخوشایند و معضلی بسیار سخت برای ساکنان این مناطق تبدیل شده است.
زمین های آبرفتی از اصطلاحات علمی ابتدایی در علوم جغرافیا و زمین شناسی است و به اراضی بسیار حاصلخیزی گفته می شود که از مرغوب ترین خاک های کشاورزی تشکیل شده اند.
این خاک ها با نیروی آب رودخانه ها و یا سیلاب ها از مناطق دیگر بویژه کوهپایه ها و سراشیبی ها براثر فرسایش جدا شده و در دشت ها ، جلگه ها و زمین های هموار که آب از سکون نسبی برخوردار می شود و یا فروکش می کند نشست می کنند، خاک هایی اغلب قهوه ای متمایل به قرمز با دانه های ریز مانند آنکه از سوراخ های خرد الک ها گذر کرده باشند.
هر چند آب از روزگاران قدیم تاکنون برای زندگانی جانداران و از جمله انسان دارای اهمیت بسیار زیاد است اما خاک نیز به عنوان یکی از عناصر اصلی حیات مطرح بوده و حتی اکنون بعضی از کشورها با تجارت آن درآمد زایی می کنند و به عبارتی ممالکی که فاقد خاک های مرغوب هستند آن را از کشورهایی که از نظر این ثروت طبیعی غنی هستند با قیمت های گزاف می خرند.
در بسیاری از کشورهای دنیای کنونی خاک نیز در کنار سایر اقلام به کالای قاچاق تبدیل شده و مافیای خاک این عنصر گرانقیمت را به کشورهای دیگر قاچاق کرده و با فروش آنها سودهای کلان به جیب می زنند.
شاید گران قیمت بودن خاک اندکی قابل هضم نباشد ولی در بیان علت این موضوع همین بس که طبیعت برای ساختن یک سانتیمتر خاک به 400 سال زمان نیاز دارد. این در حالی است که در ایران به خاطر وضعیت اقلیمی منطقه یک سانتیمتر خاک در 800 سال ساخته می شود، خاکی که زنده ماندن جانداران و به خصوص انسانها به آن وابسته است.
در بیان ویرانگری و خسارت باری سیلاب همین بس که در واقع خسارات سنگین و اصلی آن به محیط زیست و منابع غنی آن وارد می شود و این پدیده از یک سو با آوردن حجم هنگفت خاک به مناطق سیل زده پهنه وسیعی از سطح کوچه ها و خیابان ها و منازل مسکونی شهرها و روستاها را در زیر خود مدفون می سازد و بازگرداندن این مناطق مسکونی به حالت عادی اولیه خویش کاری هست بسیار سخت خسارات وارده به اماکن و لوازم مردم نیز بسیار سنگین می کند.
از طرف دیگر این حجم عظیم خاک در واقع از زمین ها و به خصوص کوهپایه ها و اراضی شیب دار این مرز بوم شسته و جدا شده و این مناطق را از لایه ضخیم خاکی که در طول قرن های متمادی تشکیل شده است محروم می کند.
همچنین خاک هایی که در مناطق مسکونی روستاها و شهرهای سیل زده رسوب می یابند پس از مدتی به خاطر سفت شدن و تبدیل به کلوخ نه تنها به آن شکل قابل استفاده در نقاط دیگر نیستند بلکه برداشتن آنها از سطح زمین ها و حمل به مناطق مناسب کار سخت و پرهزینه هست.
فرسایش خاک پدیده ای تازه نیست که گفته شود به واسطه زندگی شهری و استفاده نامناسب بشر از طبیعت ایجاد شده ولی باید دانست که بی توجهی انسان به موضوع استفاده مناسب از منابع طبیعی ، ساخت و سازهای غیراصولی ، روند بی رویه نابودی جنگل ها و مراتع و از بین رفتن پوشش گیاهی به واسطه قطع درختان و یا آتش سوزی ها و بطور کلی تخریب های محیط زیست ، روند فرسایش این خاک های گرانقیمت و حمل آنها با جریان سیلاب به سوی روستاها و شهرها را تسریع و نیز پهنه های مورد فرسایش را گسترده تر کرده است.
آمارهای رسمی نشان می دهند سالانه 2 میلیارد تن خاک ایران فرسایش یافته و از دسترس کشاورزی خارج می شود که این موضوع نه تنها مشکلات زیادی مانند انباشت گل و لای در سدها و تحمیل هزینه های لایروبی را در پی دارد بلکه حجم هنگفتی از خاک های حاصلخیز را از گردونه استفاده خارج می کند.
میزان فرسایش خاک در جهان طی سال 2018 میلادی به 24 میلیارد تن در سال افزایش یافته که بیانگر روند سریع نابودی خاک های حاصلخیز در تمام کره زمین است.
اما تاسف بار اینکه یک دوازدهم از کل فرسایش خاک در جهان یعنی معادل 2 میلیارد تن آن در ایران روی می دهد و میزان متوسط فرسایش در کشورمان 2.5 برابر جهان است درحالی که ایران تنها یک درصد از وسعت خشکی جهان را دارد و اگر ملاک مساحت را در نظر بگیریم میزان فرسایش خاک در ایران هشت برابر متوسط جهانی است.
این میزان نابودی خاک در ایران به شرایط عادی مربوط می شود و در مواقعی مانند سیل های ویرانگر و گسترده ای که پهنه وسیعی از کشورمان را به کام خود فرو می برد این میزان شاید به چند برابر برسد.
هرچند ارگان های ذیربط و ازجمله وزارتخانه های جهاد کشاورزی و نیرو مسئولیت و مدیریت اجرای طرح های پیشگیری از سیلاب و فرسایش خاک و آبخیزداری را برعهده دارند اما واقعیت این است که هر نفر از مردم این سرزمین فقط با رعایت مواردی که در نگاه اولیه کوچک و ساده به نظر می آیند ولی در مجموع اثرهای مفید فراوان دارند می توانند به پیشگیری از این 2 پدیده مهم کمک کرده و ضمن نگهداشتن منابع غنی آب و خاک برای نسل های آینده ؛ خودشان نیز از این نعمت ها به خوبی استفاده برده و با کاستن از میزان حوادثی مانند سیل ، طوفان و ریزگردها سلامتی و امنیت جانی همگان را نیز تامین کنند.
6019/6016