بزرگنمايي:

پیام آذری - ارومیه - چهارشنبه آخر سال از روزهایی است که مردم آذربایجان اهمیت زیادی به آن قایل می شوند و همواره بخشی از خاطرات به یادماندنی مردم این استان در این روز رقم می خورد.
به گزارش ایرنا ˈآخیر چرشنبهˈ (چهارشنبه سوری) رسمی ماندگار از آیین کهن مردم آذربایجان غربی است که همزمان با سراسر ایران اسلامی برگزار می شود ولی این آیین در آذربایجان غربی آداب و رسوم منحصر به فردی دارد.
افروختن آتش در آذربایجان غربی مظهر پاکی و گرمی است و طی آن مردم تمام وسایل کهنه، بقایای علوفه های دامی، زباله های اطراف خانه ها را می سوزاندند تا در محیطی پاک و تمیز و عاری از آلایش وارد سال نو شوند.
در فرهنگ دهقانی مردم آذربایجان غربی با پایان زمستان و نزدیک شدن بهار، با روشن کردن آتش در شب چهارشنبه آخر سال اعتقاد داشتند که سالی پرمحصول و آفتابی درخشان خواهند داشت.
به اعتقاد قدیمی ها، عدد چهار اصل و ریشه طبیعت جاودانه است بنابراین اولین چهارشنبه را منسوب به باد می دانستند و اعتقاد داشتند در آن روز باد خواهد وزید، دومین چهارشنبه منسوب به خاک، سومین به آتش و چهارمین به آب بود که در این زمان از یخ بستن خاک کاسته می‌شد و زمین نفس می‌کشید.
در آذربایجان غربی چهارشنبه سوری موسوم به ˈآخیر چرشنبهˈ است که وجود واژه آخر در این ترکیب نشان می دهد مردم آذربایجان در اسفند ماه چهارشنبه های دیگری را نیز جشن می گرفتند که امروزه این رسم تقریبا به فراموشی کامل سپرده شده است.
مطابق سنت های کهن و قدیمی مردم آذربایجان غربی چهارشنبه هفته اول اسفند ماه را ˈچیله قووانˈ یعنی هفته ای که چله زمستان را فراری می دهد یا یالانچی چرشنبه (چهارشنبه دروغین) می نامیدند و با آیین هایی اتمام فصل زمستان را جشن می گرفتند.
چهارشنبه هفته دوم اسفند ماه موسوم به ˈکوله چرشنبهˈ یعنی چهارشنبه کوتوله بود و سومین چهارشنبه نیز ˈموشتولوقچی چرشنبه (پیام آور) نامیده می شد و چهارشنبه آخر را ˈآخیر چرشنبهˈ می گفتند که چهارشنبه آخری مهمتر از سایر چهارشنبه ها بود و جشن های بزرگی در آن برپا می شد.
همچنین نامگذاری چهار چهارشنبه در اسفند ماه به نوعی با رنگ های طبیعت نیز ارتباط داشت که رنگ های سفید، خاکستری، سیاه و سرخ از آن متبلور می شد.
این چهارشنبه ها بین عموم مردم با نام های موشتلقچی (خبرچی) کوله (کوتوله) قره (سیاه) و قزیل (چهارشنبه طلایی) نامیده می شود که امروزه نیز به این نام ها معروف هستند.
از میان تمام مراسم باقیمانده آئین گسترده چهارشنبه آخر سال به عنوان یکی از رسوم نوروزی هنوز با حال و هوای قبلی برگزار می شود که نشان از تغییرات محیطی و زمانی می دهد در جای جای این استان رایج است.
یکی از مهمترین آداب این روز، فرستادن خنچه ای از هدایا به همراه نقل و شیرینی و آیینه برای تازه عروس هاست و در این روز خانواده داماد و فامیل های آنان، خنچه ای رنگارنگ را به خانه تازه عروس فرستاده و این روز را با هدیه به عروس جشن می گرفتند.
شال اندازی یکی دیگر از آداب چهارشنبه سوری در آذربایجان غربی است؛ به این ترتیب که بعد از مراسم افروختن آتش، جوانان بر بام خویشان و همسایگان رفته و دستمالی را از پنجره و در روستا‌ها از روزن بام‌ ها به درون آویزان می‌کردند و صاحبخانه تعدادی گردو، بادام یا تخم مرغ رنگ کرده به دستمال می بست و می گفت ˈچک الله مطلبین وئرسین ˈ ( انشالله به آرزوی خود می رسی).
رسم آتش روشن کردن و پریدن از روی شعله های آتش و خواندن سرودها و اشعاری به هنگام اجرای این آئین نیز در آذربایجان غربی رایج دارد.
ˈآتیل باتیل چارشنبه - بختیم آچیل چارشنبهˈ و ˈ دردیم، بلام بو اوددا قالسین - باش آغریم، دیش آغریم بوردا قالسینˈ از جمله شعارهایی است که در موقع پریدن از روی آتش گفته می شود و معنی آن همان ˈ سرخی تو از من و زردی من از توˈ می باشد.
در بعضی خانه‌های روستایی آذربایجان غربی نیز رسم است که اسپندی دود می کنند و در دو طرف در خانه می ریزند تا اهل خانه از چشم حسود و بیگانه در امان باشند.
در برخی روستاهای منطقه هنوز رسم رفتن به سر چشمه و آب تازه آوردن باقی است؛ در گذشته نه چندان دور برای این روز مردم لباس های تمیز و تازه می پوشیدند و کوزه تازه ای که در بین اقلام خرید چهارشنبه قرار داشت از آب تازه پر کرده و چای صبحانه روز چهارشنبه شان را از همان آب تهیه می کردند.
به گفته عیسی عزیز نژاد، مردم شناس اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان غربی در گذشته نه چندان دور مردم ارومیه صبح چهارشنبه سوری کنار رودخانه 'شهرچای' جمع می شدند و چندین بار از روی آب می پرند و به روی هم آب می پاشیدند.
8137/7129