بزرگنمايي:

پیام آذری - تبریز- بازاریان تبریز از دیرباز در زنده نگه داشتن فعالیت رسمی بازار مسقف و تاریخی این شهر در قالب مرمت و معماری قدیمی تیمچه ها، سراها، دالان ها، مساجد و مدارس این اثر ثبت شده جهانی نقشی فعال و برجسته داشته اند که تازه ترین مورد آن، اقدام خودجوش در مرمت مغازه های سنگی پاساژ تاریخی رویال (کلانتر) بازار حرمخانه است.
به گزارش ایرنا، اصناف و کسبه داش مازالار ( مغازه های سنگی ) محوطه تاریخی «حرمخانه» تبریز که بعدها با عناوین دیگری همچون پاساژ رویال و کلانتر نیز در افواه عمومی معروف شده است، به دلیل فرسودگی و خطر نابودی این ساختمان قدیمی که جزو آثار ثبت شده ملی ایران نیز است، در اقدامی کم نظیر و بدیع با سرمایه شخصی و بدون دست درازی به اعتبارات دولتی کمر همت بسته و برای مرمت، بازسازی و نوسازی این ثار تاریخی به صورت خودجوش وارد عرصه شدند.
سنگ های سرخ رنگ بنای تاریخی و زیبای «داش مازالار» که یکی از 20 بازارچه بازار بزرگ تبریز به شمار می رود و نمای سرخ رنگ آن در هسته مرکزی تبریز همزاد با سرخی ارتفاعات عینالی، چشم هر بینننده ای را هنگام ورود به بازار تاریخی تبریز از بخش شرقی خیره می کند، لزوم بازسازی و مرمت آن را را اجتناب ناپذیر کرده است.
هر چند امروز سقف بازارچه حرمخانه بازار بزرگ تبریز که از سال های گذشته به صنف کفاشان اختصاص یافته و از جمله بازارچه های جنبی بازار تاریخی و مسقف تبریز به شمار می رود، از بین رفته است، اما هنوز صلابت و ابهت تاریخی خود را با ساختمان های خاص با معماری بدیع حفظ کرده است.
بازارچه حرمخانه در اصل به دلیل مجاورت با حرمخانه مجموعه دیوانی تبریز با 600 سال قدمت به این نام نامیده می شود و تیمچه های سعدیه و هاشمیه، سراهای آلمانی‌ها و صاحب‌ دیوان، در کنار ساختمان سنگی جلائی دیدنی به این منطقه از هسته مرکزی شهر داده است.
یکی از کاسبان قدیمی ساختمان داش مازالار در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، اظهار داشت: ساختمان این بنای تاریخی از مدت ها قبل دچار فرسودگی شده بود و بسیاری از دیواره های مغازه های آن ترک برداشته بود که این امر لزوم مرمت و بازسازی آنرا ضروری می کرد.
جعفر بابایی اسدی گفت: هرچند کهنگی بنا باعث بروز مشکلات عدیده در این ساختمان شده است اما زلزله سال 1392 ارسباران که به شدت در تبریز نیز احساس شد باعث آسیب دیدن جدی بنا شد و ترک های بزرگی را در نما و داخل مغازه ها به وجود آورد.
وی که از مغازه داران باسابقه داش مازالار به شمار می رود که پدرش از سال 1323 در این مکان کسب و کار داشت، افزود: از آن زمان تاکنون تصمیماتی برای بازسازی و مرمت این بنا توسط اصناف و کسبه گرفته شد و حتی بارها با مسئولان میراث فرهنگی و شهرداری تبریز نیز نشست هایی برگزار و رایزنی های انجام شد که متاسفانه پس از چند سال به نتیجه شایسته ختم نشد.
بابایی اسدی ادامه داد: بر همین اساس و در نهایت، مغازه داران بنا تصمیم گرفتند با آورده های خود و هزینه های شخصی مرمت بنا و نمای ساختمان را انجام دهند که عملیات اجرایی آن از حدود چهار ماه پیش آغاز شده است.
به گفته وی، هر یک از صاحبان مغازه های ساختمان پاساژ رویال بین 9 تا 12 میلیون تومان برای مرمت و بازسازی این بنای تاریخی از جیب خود هزینه کرده اند.
یکی از دو مالک اصلی مغازه های پاساژ تاریخی رویال نیز به ایرنا، گفت: پس از زلزله ارسباران که ساختمان آسیب جدی دید، با استانداری و میراث فرهنگی آذربایجان شرقی، شهرداری و فرمانداری تبریز به دلیل اخطارهایی که داده بودند، وارد مذاکره شدیم و اعلام آمادگی کردیم تحت هر شرایطی برای مرمت، بازسازی و حتی ساخت دوباره بنا می توانیم وارد عمل شویم.
نقی پیشه ور اظهار داشت: در حالیکه پس از زلزله سال 1392 و در سال 1394 در اولین گام برای مرمت پایه های 2 متری این بنای قدیمی و اصلاح آنها وارد عمل شده و کار مرمت آنها تمام کردیم، در کنار این کار مقدمات بازسازی و مرمت زیرزمین و حیاط مجموعه را نیز شروع کردیم.
وی با بیان اینکه تمام فعالیت های عمرانی و بازسازی این بنای تاریخی ثبت شده با مجوزهای رسمی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی و شهرداری تبریز شروع شده است، گفت: بازسازی و مرمت نمای ساختمان نیز از تابستان امسال شروع شده است که اگر کارشکنی و سنگ اندازی های برخی نهادها از جمله شهرداری نباشد، می توان در موعد مقرر مرمت کل بنا را به اتمام رساند.
پیشه ور از اینکه عوامل شهرداری تبریز در پاره ای از مواقع مزاحم کار مرمت و بازسازی ساختمان پاساژ رویال می شوند، انتقاد کرد و اظهار داشت: در حالیکه تمام مجوزهای لازم را داریم، بارها عوامل شهرداری در محل حاضر شده و ما را مجبور به تعطیلی کارگاه کرده اند که دلیل این برخوردها تاکنون برای ما مشخص نشده است.
وی تعداد مغازه های پاساژ تاریخی رویال یا کلانتر سابق را 120 واحد اعلام کرد که به گفته وی در آنها 800 نفر به کسب و کار مشغول هستند.
پیشه ور مجموع وسعت این بنای تاریخی را 2 هزار و 870 مترمربع و زیربنای آن را چهار هزار و 400 مترمربع اعلام کرد که در سه بخش زیرزمین، همکف و طبقه اول احداث شده است.
وی از دلمشغولی و نگرانی های خود و مغازه داران این بنا به دلیل تاخیر در بازسازی و مرمت خبر داد و اضافه کرد: اینکه با وجود مجوزهای لازم و هزینه های شخصی وارد این قضیه شده ایم و مجبوریم در برخی مواقع قاچاقی کارگران را به کار بگیریم، جای تامل دارد و بیشتر به مسخره بازی نهادهای مسئول می ماند.
پیشه ور تشریح کرد: ما کمک مالی و معنوی شهرداری و سایر نهادهای دولتی را نمی خواهیم اما حداقل خواسته ما این است که جلوی فعالیت مرمتی ما را نگیرند، چون زیباسازی این بنا تاریخی نه تنها موجب راحتی و رفع تهدید جانی و مالی کسبه می شود، بلکه نمایی بسیار چشم نواز به ورودی بخش شرقی بازار تاریخی و مسقف تبریز خواهد داد.
مکان یابی، نوع معماری و بهره گیری از سنگ های سرخ رنگ ارتفاعات عینالی تبریز و نقشه زیبای قوس مانند «داش مازالار» جزو زیبایی ها و نشان های خاص این بنای قدیمی است که برخی از اصناف و کسبه قدیمی، تاریخ احداث آن را به بیش از 100 سال قبل مربوط می دانند که به گفته آنها توسط حاج حسین معمار، همان کسی که پل قاری را در مجاورت همین بنا ساخته است، بنا نهاده شد.
مهندس "حاج ابراهیم خیر"، نواده حاج حسین معمار، که سینه ای پر از راز و رمزهای درباره تاریخ ساخت داش مازالار دارد، در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، تاریخ دقیق ساخت این اثر تاریخی زیبا را 1280 هجری شمسی اعلام کرد و افزود: این اثر بی بدیل که مانندی در تبریز ندارد توسط پدر بزرگ من در آن سال های نداری و محرومیت ساخته است.
وی اظهار داشت: حاج حسین معمار هزینه احداث پل قاری و داش مازالار را از محل ثلث اموالش تامین کرد و بدون اینکه ریالی از افراد حقیقی و حقوقی گرفته باشد از اول تا آخر مسئولیت ساخت را بر عهده گرفت.
خیر ادامه داد: معماری این بنای بسیار بدیع و اصیل تماما" از سنگ های سرخ عینالی ساخته شده است و قوس معکوس آن که در مهندسی سازه های امروزی کابرد دارد، در آن زمان و در این بنا به خوبی رعایت شده است تا در اثر حوادث آسیبی به سازه نرسد.
وی، دقت، درایت و نقطه سنجی بانی مغازه های سنگی (داش مازالار) در به کارگیری مصالح را مورد اشاره قرار داد و یکی از دلایل اصلی استفاده از سنگ های عینالی را مقاوم بودن آن و نفوذ ناپذیریش در مقابل آب بیان کرد که متاسفانه به دلیل نبود نگهداری مناسب، این اثر تا خرابی کامل پیش رفت، اما با همت و مساعدت کسبه مرمت و بازسازی آن شروع شده است.
خیر درباره نام های مختلف برای بنای داش مازالار در بازار حرمخانه، گفت: هرگونه عنوان برای این بنای تاریخی به جز مغازه های سنگی هیچ گونه اعتبار و سندیتی ندارد و هر چند در سال های گذشته نام هایی همچون عمر مازالاری، پاساژ رویال و کلانتر بر آن نهاده شد، اما هیچ کدام اعتباری ندارد.
وی درباره عنوان «عمر مازالاری» (مغازه های عمر) این بنای تاریخی به ایرنا، اظهار داشت: در سال های گذشته فردی از کشور ترکیه به نام عمر در این محل اقدام به ایجاد نمایشگاهی از تولیدات خود کرده بود، که بعدها این عنوان برای داش مازالار به کار می رفت و اکنون این عنوان از بین رفته است.
مدیر پایگاه میراث جهانی بازار تبریز نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، یکی از ویژگی های مهم و بارز بازار تاریخی تبریز را مشارکت مردمی و خود بازاریان در مرمت و نگهداری آن بیان کرد و گفت: از دیرباز بازاریان نقش محوری و اصلی را در زنده بودن و پویایی کسب و کار در بازار و همچنین رسیدگی به بناهای جنبی و مغازه های داخل بازار را داشته اند.
حسین اسمعیلی افزود: ساختمان پاساژ رویال و اصناف و کسبه حاضر در این مکان تاریخی که به ثبت ملی نیز رسیده است، مستثنا از این قاعده ملی بازار مسقف تبریز نیستند و امروز شاهدیم که خود کسبه برای مرمت آن وارد عرصه شده اند که جای قدردانی ویژه دارد.
وی اظهار داشت: تمام فعالیت های مربوط به بازسازی و مرمت این بنا تحت نظارت کارشناسان میراث فرهنگی آذربایجان شرقی انجام می گیرد اما هزینه های مربوطه را خود مالکان و کسبه متحمل شده اند که میراث فرهنگی و شهرداری تبریز نیز در صدور پروانه های لازم به طور قطع مساعدت خواهند کرد.
اسمعیلی با بیان اینکه مرمت بنای یاد شده فاز بندی شده است، ادامه داد: کل عملیات مرمت در 6 فاز به انجام خواهد رسید که در حال حاضر2 فاز آن در دست اقدام می باشد.
وی با اشاره به قدمت و تاریخ دیرینه بازار حرمخانه و سایر متعلقات آن که به دوره زندیه و قاجاریه بر می گردد، حفظ، احیا و مرمت آن را جزو رسالت های اصلی و مهم میراث فرهنگی، شهرداری و سایر نهادهای مسئول دانست.
گزارش از: سیدیحیی مرتضائی
3038/518