بزرگنمايي:

پیام آذری - اردبیل - کشاورزی سنتی و کشت محصولات با آب بری زیاد، منابع در معرض خطر آب و بهره وری خاک در استان اردبیل را بشدت تهدید کرده و این در حالی است که هنوز موضوع حیاتی تغییر الگوی کشت حرکتی آرام و لاک پشتی در استان دارد.
به گزارش ایرنا ، موضوع تهدید منابع آب استان اعم از سطحی و زیر زمینی در کنار حاکمیت چند ساله خشکسالی در استان از مدت ها پیش موضوع بازنگری در شیوه های ، نوع کشت و آبیاری را در استان ضروری کرده اما پس از مدت ها چنین به نظر می آید که نه در شیوه آبیاری و نه جایگزینی محصولات کشاورزی اقدام اساسی در استان صورت نگرفته است.
گرچه در این سال ها گام هایی در این زمینه ها برداشته شده اما هنوز که هنوز است محصولاتی چون سیب زمینی و گندم بعنوان محصولات با نیاز آبی زیاد تولید نخست استان بوده و حتی محصولات جالیزی از جمله هندوانه و برنج نیز در شمال استان کاشته می شود، در زمینه آبیاری نیز هنوز شیوه غرقابی در بین کشاورزان رواج داشته و استان در زمینه استفاده از آبیاری نوین در رده های آخر کشور قرار دارد.
اینکه چرا هنوز کشاورزان با وجود حمایت های دولت از تغییر الگوی کشت و جایگزینی سامانه آبیاری سنتی با تحت فشار، استقبال چندانی از این طرح ها نکرده اند جای بحث دارد، اینکه آیا اقدام های تبلیغاتی و ترویجی در این زمینه کافی و اقناع کننده نبوده اند، اینکه در روند پرداخت تسهیلات و اجرای طرح های جایگزینی رفتار و اقدام ارگان های مسئول سختگیرانه بوده و یا اینکه کشاورزان بواسطه تعلق به کشت سنتی و هراس از احتمال ضرر در صورت تغییر الگوی کشت استقبال چندانی از طرح ها نکرده اند نیاز به بررسی کارشناسانه دارد، اما آنچه مسلم است با توجه به شرایط اقلیمی و وضعیت بحرانی آب اجرای طرح های اصلاحی و مدیریت منابع آب و خاک در استان امری ضروی است که به هر ترتیب باید اجرایی شود.
کامران سیفی کارشناس کشاورزی در این باره می گوید: تغییر الگوی کشت در کنار استفاده از سامانه‌ های نوین آبیاری یکی از راهکار‌های مهم در مدیریت منابع آبی و خاکی استان است.
وی افزود: تغییرات اقلیمی و جوی در دهه ‌های اخیر، پدیده خشکسالی در بسیاری از مناطق جهان و ایران ایجاد کرده و معضلاتی را در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی به وجود آورده که این مسئله لزوم استفاده بهینه از منابع آب را برای مسئولان و مردم ضروری می‌ کند.
سیفی افزود: از چند سال پیش استان اردبیل با کاهش بارش‌ ها و کمبود منابع آب ‌های زیرزمینی مواجه بوده و در حال حاضر بخش زیادی از زمین‌ های کشاورزی از بین رفته و عده زیادی هم بیکار شده‌ اند.
وی ادامه داد: سال زراعی جاری یکی از بحرانی‌ ترین سال‌ های کم‌آبی استان خواهد بود و نوع محصولاتی که کشت می‌ شود باید متناسب با میزان بارش‌ ها باشد.
وی با تاکید بر داشتن الگوی کشت، گفت: این الگو نقشه راهی است که به ما نشان می‌ دهد با توجه به منابع موجود، چه محصولاتی را کجا و به چه مقدار و در چه مدتی از طول زمان تولید کنیم، اگر توجه به الگوی کشت نداشته باشیم زمین‌ های کشاورزی در بخش وسیعی غیرقابل استفاده خواهد بود.
رضا کریمی ، نایب رییس کمیسیون کشاورزی مجلس و نماینده مردم شهرستان‌ های اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی معتقد است که تغییر الگوی کشت محصولات کشاورزی راهکار اساسی برای مقابله با بحران آب است.
وی افزود: کمبود شدید منابع آبی در حال حاضر مهم ‌ترین دغدغه در دشت اردبیل است که این موضوع بیشتر به بخش کشاورزی مربوط می ‌شود و نیاز است در این زمینه با استفاده از روش‌ های جایگزین آبیاری نوین و روش‌ های جدید، مشکلات موجود در این زمینه را برطرف کنیم.
به گفته وی ، مصرف بی‌ رویه آب در بخش کشاورزی سبب افت آب‌ های زیرزمینی شده و باید برای این مشکل چاره اندیشی شود.
کریمی بیان کرد: ارائه تسهیلات و حمایت ‌های لازم برای توسعه آبیاری نوین کشاورزی باید مورد توجه واقع شود و انتظار می‌ رود تمامی نهادها در تحقق برنامه ‌های مدیریت منابع آبی همکاری کنند.
بر اساس اعلام مسئولان کشت سیر، بادام زمینی، پسته ،خلر ماشک، زعفران ، چغندر ریشه ای ، ذرت شیرین و پنبه از جمله محصولات جایگزین در جهت تغییر الگوی کشت و آبیاری نوین در استان اردبیل با هدف جلوگیری از بحران آب و خشکسالی است.
به گفته آنها ، کاهش 10 تا 12 درصدی سطح زیر کشت گندم، کاهش سطح زیر کشت محصولات با نیاز آبی بالا و جایگزینی محصولات با ارزش افزوده بالا و نیاز آبی پایین، تدوین سند الگوی کشت در 10 شهرستان و توسعه محصولات با ارزش اقتصادی بالا ، توزیع 477 تن پیازچه زعفران ، کشت هزار و 100 هکتار بادام زمینی ، توزیع 68 هزار اصله نهال پسته و تولید 60 هزار اصله برای توزیع در سال جاری ، افزایش 2.2 برابری میزان تولیدات دانه های روغنی از 28 هزار تن به 57 هزار تن و توسعه کشت متراکم گلخانه ای از 15.1 هکتار 92 به 62.1 هکتار از جمله برنامه های تغییر الگوی کشت در استان اردبیل است.
در این حال خلیل نیکشاد ، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل گفت که در پنج سال گذشته اقدامات قابل توجهی در بخش کشاورزی استان انجام شده که کشت 6 هزار هکتار انواع محصولات زارعی به صورت کشت انتظاری و پاییزه از جمله آنها می باشد.
وی افزود: به میزان 500 هکتار سیر در استان نیز زیر کشت رفته و به دلیل درآمد زایی بالایی که داشته با استقبال خوبی از سوی بهره برداران رو به رو شده است.
او اظهار داشت: در این مدت بیش از هزار و 400 هکتار از اراضی مستعد استان زیر کشت بادام زمینی رفته و به میزان 470 تن نیز پیازچه زعفران بین متقاضیان توزیع شد.
نیکشاد همچنین یکی از سیاست های مهم در حوزه باغی استان را تبدیل اراضی با شیب زیاد به باغ دانست و گفت: بطور متوسط هر سال بیش از 280 هزار اصله نهال یارانه دار و شناسنامه دار و مورد تایید سازمان حفظ نباتات بین باغداران توزیع شده است.
محسن مصطفایی ، معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی جهاد کشاورزی استان اردبیل هم از اجرای طرح اصلاح الگوی کشت در این استان با هدف بهره گیری از سود اقتصادی و اشتغال زایی بالایی آن خبر داد.
وی افزود: استان اردبیل تنها یک درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می دهد ولی با وجود میزان تولیدات و سهمی که در اشتغال به خود اختصاص داده حدود چهار برابر ظرفیت مساحت این استان است.
مصطفایی اظهارداشت: توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی ، گسترش شهرک های گلخانه ای کشاورزی ، رونق آبزی پروری و توسعه باغ ها در اراضی شیب دار و دامپروری و حمایت از طرح های دانش بنیان در اولویت کاری این سازمان قرار دارد.
او گفت: تولید و توسعه صنعت زنبورداری و اصلاح ملکه زنبور عسل به دلیل برخورداری استان از مواهب طبیعی و از مهم ترین مولفه های سیاست تغییر الگوی کشت است که در اردبیل دنبال می شود.
وی افزود: توسعه محصولات کشاورزی و برند سازی آنها ، گسترش سیستم های نوین آبیاری و حداکثر استفاد ه از حداقل آب کشاورزی در جهت بهره وری و تولید بیشتر محصولات کشاورزی در اولویت برنامه های کاری این سازمان قرار دارد بگونه ای که هر بهره برداری بخواهد زمین و یا باغ خود را به سیستم های آبیاری تحت فشارم مجهز نماید می تواند از 85 درصد یارانه دولتی استفاده بکند به عبارت دیگر متقاضی می تواند تنها با 15 درصد آورده شخصی اقدام به تجهیز زمین مورد نظر خود به آخرین تکنولوژی کند.
جواد زنجانی، فرماندار اردبیل هم در این باره گفت: با همکاری جهاد کشاورزی و دیگر متولیان حوزه کشت، داشت و برداشت باید به فکر تغییر الگوی کشت در اردبیل باشیم تا با کمترین آب بیشترین و با کیفیت‌ترین محصول تولید و روانه بازار شود.
به گفته وی ، در دشت اردبیل 112 هزار هکتار اراضی زراعی وجود دارد که 67 هزار هکتار آن آبی و 45 هزار هکتار نیز دیم است.
وی با بیان اینکه دشت اردبیل یک سوم تولید محصولات کشاورزی استان به ارزش یک چهارم تولید این محصولات را سالیانه انجام می‌ دهد، افزود: نباید تنها به کشت سیب‌ زمینی در دشت اردبیل اکتفا شود بلکه بهتر است الگوهای جدید کشت با گونه‌های باارزشی همچون کلزا ، چغندر قند ، زعفران و با کشت‌ های جدید و جایگزین بیش از گذشته به توانمندسازی زارعان منطقه کمک کرد.
زنجانی به محدودیت ‌های منابع آب زیرزمینی در دشت اردبیل و استفاده از چهار سد یامچی، شورابیل، نئور و قوری‌ چای اشاره کرد و گفت: در پایاب این سدها توسعه کشت آبی آن هم به شکل شبکه مدرن باید مورد توجه قرار گیرد.
او با بیان اینکه شرکت آب منطقه ‌ای در اجرای طرح تعادل‌ بخشی منابع آب زیرزمینی نسبت به جلوگیری از حفر چاه‌ های غیرمجاز و کنترل چاه ‌های قانونی و مجوزدار اقدام کرده، افزود: نصب کنتورهای هوشمند، برق‌ دار کردن این چاه‌ ها ، توجه به شیوه ‌های جدید آبیاری از جمله بارانی ، قطره ‌ای و تیپ و همچنین تغییر زمان، گونه و الگوی کشت به راحتی می‌ تواند در این تعادل ‌بخشی موثر باشد.
فرماندار اردبیل با بیان اینکه همه ساله اعتبارات مناسبی برای تغییر آبیاری ‌های سنتی به مدرن به زارعان پرداخت می‌ شود، ادامه داد: در حال حاضر کشت کلزا ، گیاهان دارویی و زعفران آغاز شده به طوری که 165 هکتار کلزا کشت شده و باید چنین کشت‌ های جدیدی در دشت اردبیل که سال ‌ها است محصولاتی همچون گندم ، جو، سیب‌ زمینی و چغندر قند کاشته می ‌شد را به عنوان کشت ‌های جایگزین مورد توجه قرار دهیم.
زنجانی ادامه داد: با همکاری جهاد کشاورزی در بین زارعان ارقام کم مصرف منابع آب در محصول گندم همچون پیشگام و میهن ترویج و کشت شده که قطعا فراگیری آن می ‌تواند به کاهش مصرف آب و افزایش توان تولید کمک کند.
حسن قبادی ، فرماندار بیله سوار هم گفت: این شهرستان به دلیل دارا بودن شرایط آب و هوایی و خاک مناسب مستعد برای کشت محصولات جایگزین بویژه زعفران است.
وی افزود: در راستای تغییر و اصلاح الگوی کشت محصولات زراعی و باغی و به منظور افزایش بهره ‌وری و اشتغال‌ زایی بیشتر کشت زعفران با نیاز آبی کم از اولویت های کشت محصولات کشاورزی در این شهرستان است.
وی با بیان اینکه کشت زعفران به صورت آزمونه (پایلوت) از 2 سال پیش در بیله سوار شروع شده ،اظهار داشت: در این مدت کشت این محصول عملکرد خوبی داشته و باید با همکاری جهاد کشاورزی، کشاورزان و کارآفرینان کشت این محصول توسعه یابد.
قبادی همکاری و همیاری اعضای خانواده ها را در اصلاح الگوی کشت از جمله زعفران مهم دانست و ادامه داد: امروز بانوان منطقه با تشکیل گروه هایی اقدام به کشت محصولاتی مانند زعفران، سیر و سایر سبزیجات کرده اند و باید از آنها با اعطای تسهیلات ارزان قیمت و بلند مدت حمایت شود.
فرماندار بیله سوار گفت: ارائه آموزش های لازم به کشاورزان منطقه و ارتقای مهارت و دانش فنی آنها باعث افزایش کمی و کیفی این نوع محصولات کشاورزی تولیدی در آینده نزدیک خواهیم بود.
اسماعیل شیخ الاسلامی ، مدیر جهاد کشاورزی مشگین‌ شهر هم از اجرای طرح پنج ساله تغییر الگوی کشت متناسب با شرایط اقلیمی در این شهرستان خبر داد.
وی افزود: این طرح با هدف مبارزه و جلوگیری از خسارت های ناشی از سرمازدگی و تگرگ در این شهرستان اجرا خواهد شد.
شیخ الاسلامی با اشاره به خسارت‌های سنگین ناشی از سرمازدگی و تگرگ در حوزه باغداری این شهرستان بیان کرد: بر این اساس طرح تغییر الگوی کشت با ترویج و توزیع ارقام مقاوم با صرفه اقتصادی بالا برای کشاورزان و باغدارن در قالب برنامه پنج ساله در مشگین شهر اجرا می‌ شود.
مدیر جهاد کشاورزی مشگین‌شهر به توسعه کشت پسته ، زعفران، عناب، سماق و نیز توسعه گیاهان دارویی با توجه به قابلیت‌ های منطقه تاکید کرد و گفت: توسعه کشت این محصولات در رشد اشتغالزایی و اقتصادی منطقه تاثیرگذار است.
شیخ الاسلامی یکی از برنامه ‌ریزی ‌های مهم در راستای تغییر الگوی کشت در این شهرستان را توسعه کشت گیاهان دارویی عنوان کرد و گفت: امسال بالغ بر 170 هکتار از اراضی مشگین شهر به زیر کشت گاهان دارویی نظیر گل گاو زبان و آویشن رفته است.
به هر حال با وجود اعلام مسئولان بخش کشاورزی استان در زمینه انجام اقدامات در زمینه تغییر الگوی کشت چنین به نظر می رسد که این اقدامات هنوز به اندازه کافی و مورد انتظار نبوده و می بایست گام های مهم تری در این زمینه برداشته شود.
در این راستا و برای موفقیت هر چه بیشتر برنامه های تغییر الگوی کشت ، مطالعات ریشه ای ، بهره گیری از تجربیات مناطق و حتی کشورهای دیگر ، قطع تعلق خاطر کشاورزان منطقه به کشت محصولات خاص ، افزایش اقدام های ترویجی ، حمایت مالی از اجرای طرح های تغییر کشت و خرید محصولات جایگزین ضروری می باشد.
7110/6016