بزرگنمايي:

پیام آذری - اردبیل - مسیر کانال کم عرض خاکی را که باز می کند آب به سرعت و سیل وار در زمین جاری می شود، بخش زیادی از خاک با حرکت تند آب شسته شده و به پایین دست روان می شود و لحظه ای بعد تنها ردی از نمناکی خاک در مزرعه خودنمایی می کند.
"احمد" ، کشاورز اردبیلی که مشغول آبیاری پاییزی زمین کشاورزی است، می گوید: حقیقت و چهره واقعی کشاورزی در استان اردبیل همین است، بیشتر کشاورزان هنوز به شیوه سنتی مزارع خود را آبیاری می کنند، در روش غرقابی شاید به سختی یک سوم میزان آبی که روانه مزرعه می شود جذب زمین خواهد شد و بقیه هدر می رود.
وی افزود: این عامل باعث می شود که دفعه های آبیاری و هدر رفت بیشتر شود اما چاره ای نیست، هنوز در استان اردبیل اندک کشاورزانی هستند که از آبیاری نوین و قطره ای استفاده می کنند.
به گفته کارشناسان، روش های آبیاری سنتی موجب فرسایش، شور و قلیایی و باتلاقی شدن خاک، تخریب زمین های کشاوزی و مهم تر از آن هدر رفت آب می شود.
بر پایه اعلام دستگاه های متولی، در سال های گذشته 120 میلیون متر مکعب منابع آب این استان به سبب خاکی بودن کانال های آبی هدر رفته است.
هدر رفت آب در روش آبیاری و کشاورزی سنتی در حالی است که منابع آبی استان شامل ذخایر زیرزمینی، ذخیره پشت سدها و آب های سطحی در حال کاهش بوده و کارشناسان به بغرنج تر شدن وضعیت هشدار می دهند.
یکی از راه حل های نجات از وضعیت رو به بحران آب در استان اردبیل و نیز جلوگیری از فرسایش و نابودی زمین های کشاورزی تغییر شیوه کشت و استفاده از آبیاری نوین است که از چند سال پیش دولت نیز در این راستا اقدام های تشویقی خوبی در نظر گرفته است.
اکنون بیش از 92 درصد آب استان اردبیل در بخش کشاورزی مصرف می شود و برای جلوگیری از هدررفت آن تغییر الگوی کشت و شتاب بخشیدن به استفاده از سامانه های نوین آبیاری ضرورری است.
کارشناسان می گویند که راندمان آبیاری بارانی تا 70 درصد و آبیاری قطره‌ای تا 95 درصد است، یعنی در سامانه آبیاری بارانی تا 20 درصد و در سامانه آبیاری قطره ای تا پنج درصد آب تلف می‌شود، در حالی که در آبیاری مزارع به روش سنتی حتی با انجام هزینه‌های گزاف و تسطیح زمین راندمان آبیاری از 50 درصد تجاوز نمی‌کند.
در وضعیت سنتی که بیشتر زمین های استان اردبیل به این شیوه آبیاری می ‌شوند این میزان حتی کمتر از 35 درصد است، این به آن معنا است که اگر از روش های آبیاری بارانی و قطره‌ای استفاده نکنیم، 65 درصد آب مزارع از بین می‌ رود و با احتساب آب تلف شده در کانال های انتقال، میزان تلفات از 75 درصد نیز تجاوز می‌ کند.
با اینکه دولت در سال های اخیر امتیاز و تشویق های خوبی برای تجهیز زمین های کشاورزی به سامانه های نوین آبیاری در نظر گرفته اما در استان در این زمینه اقدام قابل توجهی صورت نگرفته و اردبیل در این زمینه همچنان از استان های فقیر کشور است.
قرار بود در اجرای طرح های توسعه ای و در مرحله نخست 20 هزار هکتار از زمین های استان اردبیل به سامانه نوین آبیاری تجهیز شود که این طرح با وجود حمایت دولت تحقق نیافته است.
**اردبیل در رتبه آخر آبیاری نوین
رضا کریمی نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس با انتقاد از وضعیت تجهیز زمین های کشاورزی استان به سامانه های نوین آبیاری می گوید: استان اردبیل در این زمینه رتبه آخر را به خود اختصاص داده است.
وی افزود: با توجه به اینکه اردبیل یکی از استان‌ های موفق بخش کشاورزی است مسئولان مربوطه باید در این حوزه اهتمام ویژه‌ای داشته باشند.
کریمی با بیان اینکه باید مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی مبنای کار قرار گیرد، گفت: ضروری است که مسئولان کشاورزی در راستای اجرای طرح آبیاری نوین همکاری همه‌ جانبه ‌ای با کشاورزان داشته و زمینه توسعه آن را فراهم کنند و بانک‌ های مربوطه نیز به این کار اهتمام کنند.
ولی ملکی ، نماینده مشگین‌ شهر در مجلس شورای اسلامی نیز با انتقاد از سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل گفت: متاسفانه به نظر می رسد اجرای طرح آبیاری نوین در استان متوقف شده است.
وی افزود: در حالی که مسئولان از اجرای طرح آبیاری نوین خبر می‌دهند اما در عمل چیزی دیده نمی شود.
خلیل نیکشاد ، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل هم در این باره گفت: گسترش سامانه های آبیاری نوین از مولفه‌ های اساسی بخش کشاورزی بوده و نیاز است از کشت محصولات زودبازده و نیاز به آب کم استفاده شود.
او ادامه داد: از اوایل امسال در کنار افزایش قیمت تمام شده تجهیزات آبیاری نوین، سهم دولت در اجرای طرح نیز از 85 درصد به کمتر از 40 درصد کاهش یافته که این موضوع موجب بی رغبتی کشاورزان شده است.
وی بیان کرد: مسئولان باید عقب ماندگی سال های گذشته استان اردبیل در تجهیز آبیاری نوین را با تخصیص اعتبارهای ویژه جبران و رفع کنند.
نیکشاد گفت: در گذشته با وجود شرایط مناسب از نظر اعتبار مالی، مدیران وقت در خصوص مطالعه، توسعه و اجرای سامانه های نوین آبیاری مزارع استان بسیار ضعیف کار کرده اند و در این زمینه به هر دلیلی فرصت سوزی شده است.
به گفته وی، دشت اردبیل شامل شهرستان های اردبیل، نیر، نمین، سرعین و همچنین بخش کشاورزی شهرستان مشگین شهر و قسمتی از شهرستان گرمی با مشکل آب، افت شدید ذخایر زیرزمینی و شوری آب و خاک و در نتیجه تاثیر منفی در تولید کشاورزی، مواجه است.
حسن فکری ، کارشناس کشاورزی در این باره گفت: همه مشکلات پیش رو در اجرای طرح های مهم تجهیز اراضی به سامانه های نوین آبیاری بارانی باید از میان برداشته شود و با بهره گیری از امکانات موجود، زمین های مستعد استان به آبیاری بارانی تجهیز شود.
او یکی از راهکارهای مهم در اجرای طرح های مهم و کلیدی آبیاری بارانی در استان را استفاده از ایده ها و خلاقیت ها و روش کار استان های موفق و بازدید مدیران و کارشناسان فنی از اجرای سامانه موفق آبیاری بارانی دیگر استان ها دانست.
فکری اظهار داشت: اجرای طرح های مهم آب و خاک در استان باید با جدیت و همت مضاعف پیگیری شود با توجه به اینکه فصل کار در استان محدود است فاز مطالعاتی طرح ها در زمان کمتر و با دقت بیشتر به پایان برسد.
** توسعه سامانه های آبیاری نوین در اولویت است
اکبر بهنامجو ، استاندار اردبیل نیز گفت: یکی از مهم ترین راهکارهای توسعه و رونق بخش کشاورزی استان توسعه سامانه های نوین آبیاری بارانی است.
وی اظهار داشت: برنامه ‌ریزی شده تا در 2 سال آینده سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل 25 هزار هکتار از زمین های کشاورزی را به سامانه ‌های نوین آبیاری بارانی مجهز کند.
بهنامجو افزود: بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که استان اردبیل استعداد بالقوه ‌ای در توسعه سامانه های نوین آبیاری دارد و باید این استعداد تقویت شود.
استاندار اردبیل افزود: متوسط میزان درآمد مردم استان نسبت به سایر استان ‌های کشور در سطح پایینی قرار داد و با توجه به اینکه استان اردبیل قطب کشاورزی است و قشر قابل توجهی از جمعیت آن از طریق کشاورزی امرار معاش می‌کنند باید به دنبال راهکارهایی بود تا بتوان میزان درآمد سرانه خانوارهای استان را افزایش داد.
بهنامجو بیان کرد: زمانی می‌ توانیم به این مهم دست یابیم که اقدام های عملی و کارسازی در راستای توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در استان انجام شود تا ضمن جلوگیری از هدر رفت محصولات کشاورزی زمینه‌های اشتغال و درآمد را فراهم کرد.
اصغر سلیمان زاده ، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل هم در این باره گفت: تاکنون 16 هزار میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای پروژه های آبی این استان که نوعی آبیاری بارانی را به دنبال خواهد داشت جذب شده است.
وی افزود: 10 هزار میلیارد ریال از این اعتبار برای اجرای سد و پایاب خدا آفرین اختصاص یافته که در صورت تکمیل 62 هزار هکتار زمین زیر کست آبیاری نوین می رود.
او اظهار داشت: پروژه های بزرگی در استان در حال اجرا است و اردبیل در دریافت اعتبار از صندوق جزو استان های پیشتاز به شمار می رود.
او بیان کرد: تجهیز اراضی پایاب سد خدا آفرین به سامانه های نوین آبیاری اکنون تا 85 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
به گفته وی، پروژه مهار آب های مرزی در استان های آذربایجان شرقی و اردبیل در 74 هزار هکتار در دستور کار دولت قرار گرفته که از این میزان 62 هزار هکتار سهم استان اردبیل است.
استان اردبیل در تولید بسیاری از ارقام کشاورزی دارای رتبه و جایگاه است.
رتبه نخست تولید عدس و دانه روغنی کلزا، رتبه دوم تولید سیب زمینی، رتبه سوم تولید عسل، رتبه پنجم تولید چغندر قند، رتبه هفتم تولید حبوبات و رتبه هفتم تولید گندم و جو دارد.
سطح زمین های زیر کشت استان اردبیل 775 هزار هکتار شامل 225 هزار هکتار آبی، 515 هزار هکتار دیم و 38هزار هکتار نیز باغ است.
استان اردبیل دارای سه دشت مهم و حاصلخیز مغان، اردبیل و مشگین شهر است که قابلیت ها و توانمندی های منحصر بفردی را برای تولید انواع محصولات کشاورزی و باغی ایجاد کرده است.